Biz koronadan çok sıkıldık ama koronada değişen hiçbir şey yok!

Avrupa’nın birçok kentinde olduğu gibi, Oslo’da da korona yine tırmanışa geçti ve son iki haftadaki yeni vaka sayısı 447’ye ulaştı. Önümüzdeki hafta, Oslo Belediyesi’nin korona önlemlerini yeniden sıkılaştırılması bekleniyor. Bu önlemler neler olabilir?

Corona testi yapıldıktan sonra sonuç negatif ise mi sevinecegiz, pozitif ise mi? Test sonuçlarının halka açıklanmasında kavram kargaşası mı yaşanıyor?

Virüsün değişik mütasyonları oluştu. Aşı bizi bunların hepsine karşı koruyabilecek mi?

Koronayla ilgili bu ve bunun gibi güncel sorulara cevap getirmek üzere bu akşam, 20 Eylül, Norvec saatiyle saat 22, Türkiye saatiyle 23’de yine Radio inter fm 105.8 de beraberiz. Radyoyu internet üzerinden, http://interfm.no/nettradio/nettradio/ adresinden dinleyebilirsiniz. (En oppsummering på siste ukens hendelser knyttet til korona, helse- og økonomikrisen i Norge og i Oslo - på mitt morsmål, tyrkisk.)

Biz koronadan çok sıkıldık ama koronada değişen hiçbir şey yok!

Biz koronadan çok sıkıldık ama korona hiç bizden sıkılmışa benzemiyor. Avrupa’nın birçok kentinde olduğu gibi, Oslo’da da korona yine tırmanışa geçti ve son iki haftadaki yeni vaka sayısı 447’ye ulaştı. Bu, bundan önceki 14 güne göre %111 artışa tekabül ediyor. Böyle devam ederse, belediyenin koronaya yakalananları tespit edip edemeyeceğinden emin olunmadığını söylüyor Oslo Yerel Sağlık Bakanı Robert Steen.

Hafta başında, Asker’deki bir ortaokulda bir öğretmenin korona olması nedeniyle 180 öğrenci ve çalışan karantinaya alındı. 

Osloda son gün içinde 55 yeni vaka kaydedildi. Dolayısıyla son bir haftada 245 yeni korona vakası kaydedilmiş oldu. Sağlık Bakanlığı bu durumdan endişeli. Cuma’yı Cumartesi’ye bağlayan gece, Oslo’da durum sakin görünüyordu, ancak dün gece Grunerløkka’da bir sokak partisi gözlendi. Blå adlı gece kulübünün yakınlarında, gece yarısından biraz önce 30-40 gencin toplandığı görüldü. Yanlarında müzik aletleri olan gençlerin dans ettiği ve içki içtiği Görülüyordu. Ne yazıkki bu tür tablolara müsaade edemeyiz. Tedbiri elden bırakamayız. Biz coronadan çok sıkılmış olsakta, coronanın kendisinde bir değişiklik olmadı. Özellikle risk grubundaki kişiler için hayati tehlike oluşturmaya devam eden bir virüs olmayı sürdürüyor.

Osloda polis, mağara partisine katılanların polisle irtibata geçmesini istiyor. Başlarına bir şey gelmeyeceğini de garantisini veriyor.

Bu durumda semt uzman doktorları (“bydelsoverlegene”), korona belirtileri görülmesi durumunda bir an önce karantinaya girilip hemen test yaptırılması gerektiğini söylüyorlar, semptomlar hafif olsada.

Bu yüzden önümüzdeki hafta, Oslo Belediyesi’nin korona önlemlerini yeniden sıkılaştırılması bekleniyor. Bu hafta sonu da korona vakaları artmaya devam ederse, Oslo’da da Bergen’deki gibi daha sıkı tedbirler alınabilir. Oslo, Avrupa’nın en kırmızı kentlerinden biri olabilir yakın zamanda. Dolayısıyla Oslo Yerel Sağlık Bakanı Robert Steen, Bergen’deki uygulamaların Oslo’da da yapılmasının olası olduğunu söyledi. Peki ne bu uygulamalar?

• Toplu taşımacılıkta, 1 metre mesafenin korunamayacağı durumlarda maske kullanmak zorunluluğu

• Özel toplantılarda en çok 10, resmi aranjmanlarda da en çok 50 kişinin bir araya gelebilmesi.

• Belediyeye bağlı sağlık kurumlarında, ziyaretlere haftada en çok 1 saat olmak üzere kısıtlama getirilmesi.

• Alkol içilen yerlerde ve restoranlarda kimlik gösterme zorunluluğu ve mekanda kimlerin olduğunun listesinin tutulması zorunluluğu

• Belediye çalışanlarının arasında, evden çalışabilen herkesin evden çalışması.

Belirttiğimiz gibi bu önlemler şu an itibarıyla Bergen’de alınmış durumda, ama Oslo’daki tablo Bergen’e benzemeye devam ederse önümüzdeki haftadan itibaren aynı önlemlerin Oslo’da da alınması söz konusu.

Osloda otobüs şoförleri bugün greve gitti. Otobüslerin çalışmamasının diğer toplu taşımacılık araçlarında yığılmaya yol açabileceğinden endişeleniyor. Otobüse, tramvaya binmesi gerekmeyenler, binmesin.

Salı günü itibari ile hastanede tedavi gören 18 koronalı hasta vardı. Bunlardan hiçbirisi yapay solunum yani respirator kullanmıyordu.

Test

Dinleyicilerimize korona testi yaptırmalarını önerelim eğer kendilerinde korona belirtileri görürlerse belırt ıler hafıf de olsa! 

Test yaptırıldıktan sonra cevaplar helsenorge.no adresinden, internetten öğrenilebiliyor. Yalnız değişik belediyeler, teste değişik cevaplar verebiliyor. Örneğin Oslo belediyesi, koronaya rastlandı ya da rastlanmadı (påvist / ikke påvist) diye cevap veriyor. Viken’deki bir başka belediye ise, negatif ya da pozitif diye cevap veriyor. Negatif diye cevap gelince, korona virüsüne yakalanmadığınız anlamına geliyor. Pozitif diye cevap gelince ise, virüsün size bulaştığı anlamına geliyor. 

37. hafta itibarıyla Norveç’te 895.517 kişi test edildi, yani nüfusun %17’si. Test edilenler arasında %0,80 ile 0,90 arasında koronaya rastlandı. Oslo’da ise oran oldukça yüksekti: test edilen her 100 kişi de 2,2 kişi de koronaya rastlandı.

Belediyelerin nüfusun %1 buçuğunu her an test edebilme kapasitesine sahip olması lazım. Gerekirse de bu kapasiteyi %5’e kadar artırabilmeleri gerekiyor. Test sonuçlarının çok çabuk çıkması da gerekiyor. Halkın en sevdiği sağlık görevlisi haline gelen Nakstad, belediyelerin test kapasitesini arttırmakla görevli çalışmaların başına getirildi. Belediyenin %82’si kapasitelerini iyi buluyor, fakat geri kalanının kapasitesini arttırması lazım, diyor.

Test sonucu negatif olsada, yani korona görülmese de, hastalığın semptomları devam ettiği sürece evden çıkmamamız gerekiyor. Hastalığın semptomları geçtikten bir ya da iki gün sonra tekrar işe gidebiliriz. 

Dünya

Dünyaya bakacak olursak, ABD’de  koronadan ölenlerin sayısı 200.000’e ulaştı. Tüm dünyaya bakacak olursak, 213 ülkede 30 milyonu aşkın korona vakası kaydedildi. Neredeyse 1 milyon kişi ne yazık ki hayatını kaybetti. 61.000 kişi hala koronayla mücadele ediyor, iyileşmeye çalışıyor.

Ölüm vakası bakımından Amerika Birleşik Devletleri‘ni sırasıyla Brezilya, Hindistan, Meksika, İngiltere, İtalya, Peru, Fransa, İspanya, İran, Kolombiya, Rusya, Güney Afrika ve Arjantin izliyor. Hem toplam ölüm açısından, hem de nüfusa göre korona vakası oranı açısından, Türkiye aşağı sıralarda ve Danimarka’ya biraz geçmiş görünüyor.

Şu anda Avrupa’da hemen hemen tüm ülkeler kırmızı. İsveç’te toplam ölümü sayısı 5864, Danimarka’da 635, Norveç’te 266, Finlandiya’da 339 ve İzlanda‘da 10. İsveç’in başlangıçta yeterince tedbir almadığı tartışılmıştı, hala da tartışılıyor. 

Geçen hafta, Lesbos Adası’ndaki mülteci kampında çıkan yangından söz etmiştik. Bu yangın sonucu Moria kampı tamamen tahrip olduğu için, adada yeni bir kamp kurulmaya başlandı. 11.000 tane mültecinin kısa zamanda buraya yerleştirileceği söyleniyor. Ve bütün kamp sakinleri test edilecek. Korona hepimizi etkiliyor, ancak dünyada en zor durumda olan gruplardan birisi de bu mülteciler. Norveç’in bu kamplardan daha çok mülteci alması gerektiği şeklindeki talebimizi tekrarlamak istiyorum.

Bu arada Afrika’nın korona virüsüne neden daha çok yakalanmadığı bütün dünyaca merak ediliyor. Sahara’nın güneyi, dünyanın en az korona görülen bölgesi. Güney Afrika’da çok sayıda ölüm oldu, ama bunun dışında diğer Afrika ülkelerinde fazla korona vakasına rastlanmadı. Halbuki buradaki hijyenik koşulların, sosyo-ekonomik koşulların bu bölgede yaşayan insanları koronaya daha çok maruz bırakacağı düşünülüyordu. 

Kenya Medical Research Institute bile, bunun nedenini anlayamadıklarını söylüyor. Mayıs ayında Kenya’da İspanya’da olduğu kadar çok vaka olduğu düşünülüyor. Buna rağmen İspanya’da 27.000 kişi koronadan ölürken, Kenya’da sadece 100 kişi ölmüş! Bunun bir açıklaması, Afrika nüfusunun genç nüfus olması. Diğer bir açıklaması da, Afrika’daki bu ülkelerin dış dünyayla ilişkisinin çok fazla olmaması.

Orta Doğu’ya gelince, Israil yeniden kapanıyor. İsrail’de Covid-19’dan ölenlerin sayısı 1 milyon kişi de 127 kişi. Bu sayı Türkiye’de 86. Norveç’te ise 49. Aftenposten, Türkiye’nin sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın söylediği bir sözü alt başlık yapmış: “Koronayla teker teker mücadele edemeyiz, ancak birlikte olursak bu savaşı kazanabiliriz,“ demiş.

İtalya’nın eski başbakanı Berlusconi, Pazartesi günü korona sebebiyle yatırıldığı hastaneden 11 gün sonra çıktı. 83 yaşındaki eski Başbakan, “ölümü bir kere daha kandırdım,” diyerek, bu hastalıktaki sürecin hayatının belki de en zor deneyimi olduğunu söyledi.

Dünya sağlık örgütü, WHO, günlük ölüm sayısının Ekim ve Kasım’da, Avrupa’da daha da artacağının beklendigini söyledi.

Virüs hakkında

Virüs mutasyona uğramış durumda, yani çeşitli türleri oluşmuş durumda. Ancak Halk Sağlığı Enstitüsü’nün belirttiğine göre, bu değişik türler arasındaki farklar çok büyük değil. Yani hastalık ana hatlarıyla aynı.

Şu an itibariyle dünyada en yaygın koronavirüs çeşidi, Avrupa da görülen çeşidi. Örneğin Vietnam’da koronadan kurtulundu, ama sonra ikinci bir dalga geldi; bu ikinci dalgadaki virüs, Avrupa tarzı virüs oldu. Aşı bulunduğu zaman, bu aşının tüm korona çeşitlerini önleyecebileceği belirtiliyor, ancak 1-2 yıl geçtikten sonra virüsün o kadar değişik çeşitleri çıkabilir ki, yine yeni aşı olmak gerekebilir. 

Norveç’te korona vakasına görülenlerle ilgili yapılan araştırmada, hastanede tedavi görmesi gerekecek kadar ağır vakaların, altta yatan diğer sağlık sorunları olduğu tespit edildi. Bu sorunların başında kalp hastalıkları, kanser, diyabetes, kronik akciğer rahatsızlığı, astım, aşırı kilo, vs geliyor. 

Aşı

Dünya nüfusunun sadece %13’ünü oluşturan zengin ülkelerin, aşının %50’sinş halihazırda kendine ayırdığı, satın aldığı bildiriliyor 18 Eylül tarihli Aftenposten gazetesinde. Bu bilgi, Oxfam Adlı, İngiliz bir yardım organizasyonunun hazırladığı bir raporda belirtilmiş. Ben de Norveç sağlık bakanına, Norveç’in Güney Afrika ile birlikte, aşının dünyada adil bir şekilde dağıtılması için kurulan kurulun başkanlığını yaptığını hatırlatıp, o zaman nasıl olupta zengin ülkelerin aşıyı çoktan temin ettiklerini sormak istiyorum.

Bir de bu arada tabi normal grip aşısı söz konusu. Bu sene Norveç 1 200 000 adet grip aşısı satın aldı. Bu, geçen seneden 400.000 adet daha fazla. Ancak yine de tüm risk gruplarındaki kişiler bu aşıyı almak isterlerse, herkese yetecek kadar aşı yok. Bu yüzden halk sağlığı enstitüsü, grip aşısının belediyelere satışını durdurdu. Aşının öncelikle, risk grubundaki kişilere dağıtılabilmesini sağlamak için.

Bu arada Eczacılar Birliği de bu sayıya ek olarak, 300.000 adet daha grip aşısı ısmarlamış. Halk Sağlığı Enstitüsü, bu aşının nasıl dağıtılacağını açıklayacak. Risk gruplarına aşı, 40 ila 43. haftadan önce verilmeyecek. Tabii grip aşısının koronaya yaramadığını da burada belirtelim. 

Norveç

Prens Håkon, eşiyle birlikte, Norge gemisine binerek Kristiansund’u ziyaret ettiler. Sokaklarda dolaştılar, insanlarla konuştular, politikacılar kültür aktörleriyle, sağlık çalışanları ile sohbet ettiler ve korona epidemisiyle nasıl mücadele ettiklerini dinlediler. İki haftadır diğer başka şehirlere de uğrayan Norveç prensi ve prensesi, geçtiğimiz cuma günü Stavanger’e vardılar. Prens de herkesin artık koronadan sıkıldığını anladığını söylüyor, ama dayanmaktan başka çaremiz yok diyor.

Acil yardım telefonunu arayarak yardım isteyen, intihar teşebbüsu gösteren kişilerin sayısı marttan bu yana iki kat arttı. Koronanın, zaten psikolojik sorunları olan kişiler üzerinde etkisinin daha da çok olduğu görülüyor.

Ekonomi

Yüzlerce SAS pilotu işini kaybediyor.

Dünyaca ünlü, Microsoft’un kurucusu bill gates‘in eşi bir vakıf yönetiyor kocasıyla birlikte. Yaptığı açıklamalarda, iyi işleyen bir sağlık sisteminin her ülke için ne kadar önemli olduğunu ifade ediyor. Bence bu çok önemli, çünkü refah devletlerinde, güçlü bir devlet sağlık sisteminin hem sağ hem sol ideolojiler tarafından desteklendiğini gösteriyor. Bu da olumlu bir şey. 

Hükümet, çocuklarının gittiği okul ya da yuva korona yüzünden kapatılan velilere fazladan izin günü veriyor.

Kültür

1500 değişik kültür aktörü devletten 1.4 milyar değerinde korona yardımı talebinde bulundu. Kültür Müdürlüğü ise buna 950 milyon kron ayırdı. Dolayısıyla kültür çalışanlarının pek çoğu istedikleri desteği alamamış oldu.

Lars Ellingsen Adlı bir ressamın sergisinden de söz etmek istiyorum. Bu ressam geçtiğimiz sene, dört hafta içersinde babasını kanserden kaybetmiş. Bu olay üzerine resim çizemez, resim yapamaz olmuş. Ondan sonra tam resim yapmaya başladığında, bu sefer de korona çıkınca yeniden paralize olmuş. Kendisi hayatın dışında kalmaya, izolasyonu tahammül edemediğini söylüyor. Ancak şimdi korona süresince yaptığı resimlerini sergiliyor Oslo-Tjuvjolmen, galeri Brandstrup’daki sergisinde.