Norveç’te korona vakalarında durum nasıl? Spor salonlarında
yapılan araştırma kornanın dağılması konusunda neler gösterdi? NAV şefi neden
istifa etti? Yurt dışına seyahat konusunda ne gibi değişiklikler var?
En oppsummering på siste ukens hendelser knyttet til
korona, helse- og økonomikrisen i Norge og i Oslo - på mitt morsmål, tyrkisk.)
Öncelikle sevgili dinleyicilerimize iyi aksamlar dilemek isterim. Sonra da
bir politikacı olarak, bana bu şekilde halkımızı bilgilendirme fırsatı
verdiğiniz için radyonuza teşekkür ederim.
Bugün öncelikle salgının Oslo ve Norveç’teki şu anki durumundan
bahsedeceğiz. Korona hastalığı, aşı, ilaç vs. konularındaki gelişmelere
değineceğiz. Sonra spor, kültür ve
çocuklar ve gençlerle ilgili bir takım yeni bilgilerden bahsedeceğiz. Son
olarak da seyehatla ilgili konulari ve krizin ekonomik sonuçlarına dair güncel
haberleri ele alacagiz.
Norveç’te tatilde, evimizden uzakta tatil yaparken hastalanırsak,
bulunduğumuz belediyeyle irtibata geçeceğiz. Kendimizi test ettireceğiz. Eğer
ilgililere ulaşamıyorsak, 116 117 numaralı telefonu arayabiliriz. Test olana
kadar, kendimizi mümkün olduğu kadar izole edeceğiz. Başka kişilerle bir arada
olmayacağız. Eğer test pozitif çıkarsa, kendimiz ve ailemizle birlikte mümkün
olan en çabuk şekilde evimize döneceğiz.
Bazı belediyeler, örneğin Norveç’in
güneyindeki tatil beldelerinden Kragerø’nün belediyesi, gelen turistlerden,
hastalanırlarsa dönüp, kendi belediyelerinde test olmalarını istiyor.[1]
Sayılar / sağlık
Norveç’te korona vakaları sadece Lillestrøm ve Lørenskog belediyelerinde
yükselme gösteriyor.[2]
Diğer belediyelerde yeni vaka sayısı aşağı yukarı son haftalardaki gibi gitmeye
devam ediyor:
Lørenskog’da son bir haftada, günde 1’in üzerinde, Lillestrøm’de ise günde
2 yeni kişide korona görüldü. Lørenskog’daki Belediye Uzman Doktoru Randi
Mijøn, toplumun kurallara eskisi kadar çok uymadığını söylüyor. [3]
Her iki belediyede de yeni vakalar, 8 vaka Lørenskog’da Solheim Okulu’nda olmak
üzere, ilkokullarda görüldü. Lillestrøm’de Strømmen’de Sagdalen Okulu’nda
birden çok sayıda çalışanda ve öğrencilerde virüse rastlandı. [4]
Oslo’da, Cuma’yı Cumartesi’ye bağlayan gece, barların sabah 3’e kadar açık
olduğu ilk geceydi. Çok fazla kavga, gürültü-patırtı oldu. Polis Oslo, Asker ve
Bærum’da tam 170 olayla uğraştı. Ne yazık ki hiç kimse korona kurallarına
uymadı. Yardımcı Sağlık Direktörü Espen Nakstad, herkesin aklını başına
almasını istedi.
Dün, İsveç’ten vikar olarak gelen
bir hemşirenin, Sandnessjøen’deki Helgeland Hastanesi’nde 1 hafta çalıştıktan
sonra, koronalı olduğu ortaya çıktı. Dün ayrıca Helse Førde’de İsveç’ten gelen
bir yardımcı (vikar) doktorda da korona tespit edilince, artık dışarıdan gelen “vikarlar”
işe başlamadan test olmak zorunda. [5]
Bu doktorun tam 25 kişiyle temasta
bulunduğu tespit edilmiş.
Norveç’te yeni vaka sayısında gecen haftaya göre biraz artış var. Haftada
yaklaşık 85 yeni vakadan, haftada 105-110 yeni vakaya yükseldi. Yeni vakalar
şimdi daha çok, 20 ila 29 yaş arasındaki, gençler arasında görülüyor. Mart
ayında, ortalama yaş 51 idi! Bunun nedeni şimdi daha çok kişinin test ediliyor
olması olabilir. [6]
Norveç’te şu an 16 kişi hastanede ve bunlardan 3’u yoğun bakım görüyor.
Günde 15-20 yeni vaka görülmeye devam ediyor. Son 3 ölüm vakası ise Furusethjemmet’de
bakım gören yaşlılar arasında görüldü.
Norveç’te dün itibarıyla toplam 8828
korona vakası görülmüş, bunlardan 249’u hayatını yitirmiş durumda. 223 kişi yoğun
bakımda tedavi gördü.
Norveç’te toplumun sadece % 1’i koronaya karşı bağışıklık oluşturmuş
durumda. [7]
Bu konuda dünyanın gözü su anda Türkiye’nin üzerinde. Çünkü Türkiye’de 150
000 kişi antistoflar açısından test edilecek. Bu ”toplu test”in ”sürü bağışıklığı”
konusunda önemli cevaplar vermesi bekleniyor. Teste katılacak olanlar rastgele
seçiliyor. Bu kişilere araştırmaya katılmak isteyip istemedikleri soruluyor.
Bir sağlık ekibi, katılmak isteyen kişileri evinde ziyaret edip test yapıyor. İki
tür test yapılıyor: birincisi, ELISA denen kan testi. Vücudun koronaya karşı
bağışıklığını ölçüyor. Diğeri de klasik korona testi: PCR. Şimdiye kadarki
testler Türkiye’de nüfusun sadece % 1,5’uğunun bağışıklık kazanmış olduğunu
gösteriyor. [8]
Toplumun “sürü bağışıklığı” kazanması için nüfusun %60-70’inin bağışıklık
kazanması gerekiyor. 5000’den çok insanın olduğu İsveç’teki Stockholm şehrinde
bağışıklık oranı yüzde sadece 10! Yani sürü bağışıklığı kazanmak hayal. Aşı
bulunana kadar önlemlere devam etmek gerek!
Daha önce de Londra’daki Imperial
College’da bir aşı geliştirilip hayvanlar üzerinde olumlu sonuç verdiğini
söylemiştik. BBC’nin haberine göre aşı şimdi insanların üzerinde denenmeye
başlanıyor. Önümüzdeki hafta 300 kişide denenecek. Her şey yolunda giderse,
Ekim ayında aşı 3000 kişide daha denenecek. Aşının 2021’in başlarında piyasaya
verilebilmesi umuluyor.
Bu arada Oxford Üniversitesinin de
insanlar üzerinde bir başka aşı denediğini ekleyelim.
Norveç’te daha çok test yapılması
gerektiğini düşünüyorum. Bunu daha önceki programlarımızda da belirtmiştim. Bu
konuda, benimle aynı fikirde olan BI’de profesör Erling Røed Larsen’in 22
Haziran Aftenposten’daki yazısına bakılabilir.
Öte yandan Covid 19’un vücutta yarattığı hasarlara bilinen bir yenisi daha
eklendi. Haukeland Üniversite Hastanesi’ndeki doktorlara göre, korona,
unutkanlık ve boş vermişliğe yol açıyormuş! Öte yandan araştırmacılar, koronanın,
bazı çocuklarda da “Multiorgan inflammatorisk syndrom” türü geç reaksiyonlara
yol açmış olduğunu belirtiyorlar.[9]
Krizin sağlık açısından diğer
sonuçları
Norveç ”kapandığında” tam 274 000 kişinin tedavisi ertelenmiş!
Hastanelerden alınan bilgilere göre, bu durumdan en çok etkilenen bölümlerin
ortopedik cerrahi, kalp dahil toraks cerrahi, kulak-burun-boğaz, kalp
hastalıkları ve ruh sağlığı hizmetleri olduğu ortaya çıkıyor.
Bu durumdan en çok etkilenen grupların arasında, ruh sağlığı hizmetleri
alması gereken, ama randevuları ertelenen çocuklar ve gençler de var. Böyle tam
4367 çocuk ve gençten söz ediyoruz ne yazık ki. [10]
Her 10 hemşireden 4’u hala okul sağlık
hizmetleri (sklehelsetjenesten) veya gençler için sağlık istasyonlarına
(helsestasjon) dönmemiş durumda. Bunlar hala koronayla ilgili olarak ateş
ölçme, hastalığın bulaşma izini sürme (smittespring) gibi görevlerdeler.
Sağlık hizmetlerinin ertelenmesinin en önemli sebepleri, hastanelerin
koronayla mücadele edebilmek için diğer alanlardaki kapasitelerini düşürmeleri
ve karantina yüzünden hastane çalışanlarının göreve gelememeleri. Hastanelerden
korona bakımı için 4500 hasta kapasitesi ayırmaları istenmiş, hastanelerde aynı
anda bakım gören toplam hasta sayısı 325’i aşmamış. Karantina kuralları
yüzünden 10 000 hastane çalışanı da görevlerine gelememiş.
Spor
Kitle sporları uzun süredir ara vermişlerdi, biliyorsun. Norveçliler sporcu
bir millet. Şimdi kitle sporları üzerindeki kısıtlamaların yavaş yavaş
kaldırılması, Norveçlileri çok mutlu ediyor. 2020-2021 sezonunda Kayakta Dünya
Kupasını, Yaz Olimpiyatlarını, iki adet Avrupa Futbol Kupasını, Kış
Olimpiyatlarını ve Futbolda Dünya Kupasını sabırsızlıkla bekliyorlar. J
Spor salonları da 15 Haziran’da açıldı. Yeni yapılan bir araştırma, spor
salonlarının kapatılmasının gerekmemiş olabileceğini gösteriyor. [11]
Ancak şu anda uygulanan önlemlere uymak şartıyla:
·
Yerde
yapılan hareketlerde herkesin arasında 1 metre olacak
· Çok yoğun aktivitelerde (aerobics,
hoplayıp zıplamak gibi) mesafe 2 metre olacak
· El ve yüzeylerde temizliğe çok dikkat
edilecek
·
Soyunma
odaları açık, sauna ve duşlar kapalı olacak
Ama korona vakaları daha yüksek sayıda olsaydı, ayni şeylerin söylenip söylenemeyeceği tam bilinemiyor.
Çocuklar ve gençler
Oslo’da korona yüzünden normal Yaz Okulu yapılamıyor, ama yine de 21 yerde,
okullar ile mahalli yönetimler (bydelene) 5. ile 10. sınıf arasındaki
öğrencilere bir çeşit yaz okulu sunabiliyoruz.
Kültür ve sanat
Kültür sektöründe, ışık, ses ve sahne düzeni
alanlarında çalışanlarla, lokallerini sanat ve kültür aranjmanlarina
kiralayanlara destek çıktı. Bunun yanında sanatçılar, ajentalar, film dağıtımcıları
da kaybettikleri kazançlarının % 50’ye kadarını devletten karşılayabilecekler.
Gönüllü girişimler (“loppemarked” gibi), müzeler
vs. gibi bilet gelirlerinden olanlar da kayıplarının %70’e kadarını
karşılayabilecekler.
Medya
sektörü de, % 15’den çok gelir kaybına uğramışsa, bu kaybın % 60’a kadarını
karşılayabilecek. [12]
Yurt dışına seyahat
Şu anda Norveç hala, Avrupa’nın sınırlarını en çok kapamış ülkesi. [13]
Sadece İzlanda, Finlandiya ve Danimarka’ya, dönünce karantinaya girmeden
gitmemize izin var.
Norveç’in bir ülkeye gidiş gelişleri
serbest bırakması için, gidilen yerde:
·
son
iki hafta içindeki yeni vaka sayısının 100 000 kişide 20’yi geçmemesi,
· son iki haftada yoğun bakıma
yatırılanların 100 000 kişide 0,5 kişiyi geçmemesi
· pozitif test sonuçlarının % 5’i geçmemesi
· Hastalık belirtileri gösteren herkesin
test edilebiliyor olması
· Testi pozitif çıkanların, hastalığı
nereden kaptığının izinin sürülebilmesi
· O ülkeye seyahat edecek olanlar için
korona bilgileri içeren bilgilerin veriliyor olması gerekiyor.
Pek çok ülke gibi Türkiye’de de bu kriterler yerine gelmediği için, Türkiye
hala hükümetin gidilmesini önermediği ülkeler arasında yer alıyor.
Hükümet 15 Temmuz’dan itibaren başka ülkelere gidebilmenin önünü açacağa
benziyor. Sağlık Bakanı Bent Høie’nin Perşembe günü yaptığı açıklamaya göre,
muhtemelen, örneğin Almanya “yeşil”, Portekiz “kırmızı”, İspanya ise “gri”
olacak. Ancak durumun sürekli değiştiğini, bu bakımdan 10 Temmuz’da Avrupa Birliği’ndeki
ülkelerde durumun nasıl olduğuna yeniden bakılacağını söyledi. Ayrıca, bazı
ülkelere gidişlerde açılma olacaksa da, hükümet hala yurt dışına çıkılmasını
desteklemiyor. Yurt dışına, mesela Almanya’ya gittiğiniz anda, dönüşte
karantinaya girme zorunluluğu olmasa da, belki siz oradayken korona vakalarında
ani bir artış olursa, donduğunuz an yine de karantinaya girmeniz gerekebilir.
Yani kurallar her an değişebilir. Hala bu riskleri göze almamız gerekiyor.
Hemşireler Sendikası
(Sjukepleiarforbundet) sonbahara yeni bir korona dalgası gelebileceği için,
yurt dışına gidişlerin açılmasını riskli buluyor. [14]
Bu arada tüm Avrupa yavaş yavaş açılırken, İsveç bu açılmanın dışında
kalıyor. The New Tork Times gazetesi, İsveç için “Iskandinavya’nin tecridi”
deyimini kullanmış. Bildiğiniz gibi İsveç’te, Norveç ve diğer İskandinav
ülkelerinden farklı bir strateji uygulandı. Bizde okullar, restoranlar vs. her
yer kapatılırken, onlarda açık kaldı. Böylelikle “halk bağışıklığı” nın daha
çabuk sağlanacağını düşündüler. Ancak şimdi bunun yanlış bir strateji olduğunu,
kendileri de kabul ediyorlar. Geçtiğimiz Perşembe günü İsveç’te koronadan
toplam ölen sayısı 5230 iken, bu sayı Danimarka’da 603, Norveç’te 249,
Finlandiya’da 327 ve İzlanda’da 10. İsveç, turizmde ciddi bir kayba uğruyor.
Bizlerin de İsveç’e gidiş gelişleri kısıtlanmış oldu.
Başbakan Erna Solberg, bu yaz tatil için en güvenli ülkenin Norveç olduğunu
söylüyor. Kendisi de daha önceden ayarladığı İspanya seyahatini iptal etmiş.
Nitekim Dünya Sağlık Orgutu’nden (WHO) Perşembe günü verilen bilgiye göre,
geçtiğimiz hafta Avrupa’daki tüm ülkelerde korona vakalarında artış gözlendi [15].
örneğin Almanya’nın bazı şehirlerinde ani bir artış oldu. Almanya’da meşhur
“reprodüksiyon sayısı” 2,88’e çıkmış durumda. Bu, her 100 korona hastasının
hastalığı ortalama 288 kişiye bulaştırdığı anlamına geliyor! Oysa, bildiğimiz
gibi, hastalık sayısının geriye gitmesi için bu sayının 1’in altında olması lazım.
Yani dikkatli olmaya devam!
Bu arada Norveç’te turizm açısından
önemli bir gelişme, yolcu gemilerinin Norveç sahillerinde gezmesine izin
çıkması oldu. Bu gemiler kıyıya yanaşmadan, yolcuları indirmeden sahillerde
dolaşabilecekler. Bunlardan ilki Cuma günü Hamburg’dan kalkan bir yolcu gemisi
olacak. [16]
Norveç’te yazı geçirip Oslo civarında doğada gezinti yapmak isteyenlere
Internette turorientering.no adresine gitmelerini öneririm. Bu sitede tam 834
adet tur önerisi var. Bu turlarda kullanılabilecek haritaları da aynı siteden
indirebiliyorsunuz. [17]
Krizin ekonomik sonuçları
Haftanın en önemli gelişmelerinden biri, NAV şefi Sigrun Vågeng’in istifası
oldu. Vågeng, görevini terk etmeden yaptığı açıklamada, korona sırasında para
ve maaş ödemelerinde yaşanan sıkıntıların sorumlusu olarak politikacıları
gösterdi. [18] “Böyle
durumlarda bulunacak çözümler basit olmalı”, dedi. Stortinget’nin detaylı ve
karmaşık bir çözümü NAV’a dayattığını ima etti.
Bu bağlamda bağımsız bir korona
komisyonu tarafından hazırlanan, Norveç makamlarının korona krizini nasıl idare
ettiklerine dair bir raporun 2021’de yayınlanacağını hatırlatalım.
SAS, Norveç, İsveç ve Danimarka’da
560 pilotunu işten çıkarıyor.[19] Şu an itibariyle NAV’a kayıtlı 289 000 işsiz
var. Bu sayı geçen haftaya göre 15 000 kişi daha az.
Parlamentoda SV’nin de içinde olduğu çoğunluk, Ap, Sp, SV, Rødt ve Frp,
işten ayrılanların izin süresinin 26 haftadan 52 haftaya çıkartılması için uğraşıyor. Bu
kararın yazdan önce alınması için hükümeti zorluyoruz.
[1] NRK.no, 28.6.2020
[2] VG, 27.6.2020
[3] Aftenposten, 27.6.2020
[4] VG, 27.6.2020
[5] NRK.no, 28.6.2020
[6] NRK.no, 27.6.2020
[7] NRK.no, 26.6.2020
[8] Aftenposten, 25.6.2020
[10] Aftenposten, 26.6.2020
[11] Aftenposten, 27.6.2020
[12] Aftenposten, 27.6.2020
[13]
Aftenposten. 19.6.2020
[14]
NRK.no, 25.6.2020
[15] Aftenposten, 27.6.2020
[16] Afenposten, 25.6.2020
[17] Aftenposten, 24.6.2020
[18] Aftenposten, 25.6.2020
[19] Aftenposten, 27.6.2020
