Koronadan bile daha çabuk yayılan ırkçılığa hayır!

Bu haftaya damgasını vuran ve korona salgınını da ilgilendiren en önemli olay, hem Norveç’te hem dünyada yapılan, ırkçılık karşıtı protesto gösterileri oldu. * ABD Minneapolis'te, siyah Amerikalı George Floyd’un, polis tarafından gözaltına altına alınırken boğazına basılması sonucu hayatını kaybetmesi, benzer olayların birikimiyle yüz binlerce gösterici bir araya getirdi. Bu, elbette, son derece haklı bir tepkiydi. Floyd’un da nefes alamama sonucu ölmesine istinaden, “Nefes alamıyorum!” diye tepki gösterdi tüm dünya. “Yeter artık! Rasizme, ırkçılığa hayır!” diye protesto etti büyük kitleler. Trump'ın orduyu halka karşı dağıtmakla tehdit etmesi,  elinde İncil ile poz verebilmek için protestocuları itelemesi, am anlamıyla yangına benzin döktü.

Norveç’in bu konuda Amerika’yı resmi olarak eleştirmesi gerekiyor kanımızca. Hem polis şiddetini, Floyd cinayetini, hem de Trump’ın tutumunu resmi olarak eleştirmesi gerekir.

 Biz de radyodan bir kere daha haykıralım: “Rasizme geçit yok. Irkçılığa hayır. İnsanların rengine, dinine bakarak ayrımcılık yapılmasına hayır. İşte, okulda, her yerde ayrımcılığa hayır. Artık yeter!” diye.

 Gerçekten gurur duydum. Oslo’da Stortinget’nin önünde 12 000 – 15 000 arasında gösterici vardı.[1] Gurur vericiydi bu isyan protestoları ister Amerika’da, ister Oslo, Stavanger’de, ister dünyanın diğer şehirlerinde olsun! Ancak konumuz korona olduğu için, bu büyük gösterilerin koronanın yayılması açısından bir risk oluşturduğunu da ekleyelim.

Görebildiğimiz kadarıyla, çoğunluğunu bizler gibi göçmen kökenli gençlerin oluşturduğu göstericiler maske takıyor ve aralarında mesafe oluşturuyorlardı, ancak yine de sosyal mesafe dediğimiz 1 metrelik mesafenin her zaman korunamadığını görmek de mümkündü. Sağlık Bakanı Bernt Høie, oldukça spontane oluşan gösterilerden sonra, tepkileri haklı bulduğunu, ancak yine de bundan sonra, alternatif protesto yöntemleri kullanılmasını istedi. Ayrıca gösterilere katılanların hastalık belirtileri görmesi durumunda, mutlaka evde kalmasını istedi.

Bu arada FrP’li milletvekili Jon Helgheim ise, göstericileri cezalandırmak istercesine, gösteriye katılanların zorla 14 gün karantinaya alınmalarını istedi[2]. Ayrıca karantinanın ekonomik sonuçlarını da kendilerinin karşılamalarını istedi! Bence bu, son derece duyarsız bir yaklaşım. Tüm dünyayı ayağa kaldıran rasizm karşısında gösteri yapmanın cezasını, gösteriye katilanin kendi çeksin, demek, Norvec’te olsa olsa FrP’den beklenecek bir tutum zaten. FrP’nin göçmen kökenli gençleri stigmatize etme çabalarına bir örnek.

Sayılar

Dünyada şu ana dek görünen korona vaka sayısı yaklaşık olarak 6,7 milyona, ölen kişi sayısı da yaklaşık olarak 393 bine ulaştı. Bugünkü Aftenposten’daki habere göreyse, Avrupa’da bu sene normalin üzerinde tam 195 bin 550 kişi öldü! Avrupa ülkelerinde yeni vaka sayısı azalmakla birlikte, İngiltere ve İsveç’te normalin üzerinde kişi ölmeye devam ediyor.

 Norveç’te ise durum şöyle:

  

Norveç’te yeni korona vakaları görülmeye devam ediyor. Yeni vaka sayısı son dört haftadır, hala, haftada 100 civarında.

 Halk Sağlığı Enstitüsü’nün net sayfalarındaki bilgiye göre, Norveç’te 5 Haziran’a dek tespit edilen toplam vaka sayısı 8 504 (geçen hafta 8 411 idi). Test edilen toplam kişi sayısı, yaklaşık olarak sadece 257 000!

 Geçen haftadan bu yana korona yüzünden 6 kişi hastaneye yatırıldı. Su an itibariyle hastanede yatan toplam hasta sayısı 22 (geçen haftadan bu yana 6 kişi azaldı). Bu sayı Mart sonu Nisan başındaysa en yüksek seviyeye, 300’lere ulaşmıştı. Su an hastanede bulunanların 3’ü respiratöre bağlı olarak yoğun bakımda (geçen haftayla aynı). Şu ana dek koronadan hayatını kaybedenlerin sayısı ise, geçen haftadan bu yana 2 kişi artarak 238’e ulaştı.

 Hastanelerde şu ana dek tedavi gören kişi sayısı 883 (geçen haftadan bu yana 6 kişi artmış durumda), bunlardan 219’u yoğun bakımda olmak üzere.

Toplumun açılmasına rağmen, korona vakası sayısında neden artış olmadığı konusunda, Danimarkalı araştırmacıların Politiken gazetesinde bir açıklaması oldu. [3] Bu açıklamaya göre, normal insanlar, nüfusun % 80 kadarı, ya virüsü başka kimseye bulaştırmıyorlar, ya da en fazla 1 başka kişiye bulaştırıyorlar. Ancak nüfusun % 10’unu oluşturan, “süper bulaştırıcılar” var ki, bunlar, bilinmeyen bir nedenle virüsü daha çok bulaştırıyorlar. Bu yüzden de, süper bulaştırıcıların çok insana virüs bulaştırmasını önlemek için en önemli tedbirin, sıkışık bir şekilde yan yana olunan, büyük toplantılardan kaçınmak olduğu belirtiliyor.

 Bu arada Mart’tan beri, korona yüzünden, başka açılardan sağlık problemi olan tam 320 000 hastanın, hastanelerde görmüş olmaları gereken bakımı göremediğini de ekleyelim.  [4] Bu durumdan en fazla etkilenenler ise, ne yazık ki kanserli hastalar olmuş durumda. Korona başladığı zaman, İtalya’da olanların da korkusuyla, hastaneler aynı anda 4 500 korona hastası bakabilmek üzere hazırlandı. Ancak en kötü günlerde bile, aynı anda hastanede olan koronalı hasta sayısı 325’i geçmedi. Yani abartılı bir aciliyet planı izlenmiş oldu.

 Kaç kişinin test edilmesi gerektiği ve bunun ekonomik sonuçları konusunda da değişik görüşler var. Sağlık Bakanlığı’nın öngördüğü test sayısına ulaşabilmek için 1,6 milyar kronu olması gerekiyor ki, bu para da Oslo Belediyesi’nde yok.

 Bu arada Çin’in Dünya Sağlık Organizasyonu’na (WHO), epidemi hakkında bilgi vermeyi 1 ay geciktirdiği belirtiliyor. WHO, 31 Aralık’ta virüsten haberdar olmuş, ancak Çin bilgileri gizli tutmuş. Yüz binlerce insanın hayatına, hatta ölümlerin %95’ine mal olmuş olabilecek bu durum, doğal olarak Çin’e karşı büyük eleştiri konusu oluyor. [5]

Bugün NRK’da çıkan bir habere göre de, Norveçli bir bilim adamının iddiaları, uluslararası yankı yaratıyor. Norveçli, aşı araştırmaları yapan bilim adamı Birger Sørensen, Ingiliz profesör Angus Dalgleish’le birlikte, korona virüsünün yüzeyinin, bunun doğal bir virüs olmadığını gösterdiğini, koronanın yapay olarak laboratuvarda üretilmiş bir virüs olduğunu iddia ediyor. Bilinçli olarak değil bir kaza sonucu laboratuvardan yayılmış olabileceğini söylüyor. Bunun aşısının da, diğer aşılara benzememesi gerektiğini öne sürüyor.

Kurallar

Bu ürkütücü iddiayı bir tarafa bırakıp, su an için Norveç’te hangi kuralların geçerli olduğuna bakalım. Kurallarda geçen haftadan bu yana bir değişme olmadı. Yine 1 m mesafe kuralı, ellerimizi sürekli temiz tutma ve hastaysak işe, okula asla gitmeme kuralı sürüyor. Özel aranjmanlarda 50 kişiden çok bir araya gelinemiyor.

 Yurt dışına çıkılırsa, Norveç’e dönüldüğünde yine 10 gün ev karantinası var.

Okullar ve gençlere yönelik faaliyetler

Bu sene Oslo’da yaz okulu olmayacak demiştik ama, belediye olarak gençlere yönelik pek çok faaliyet planlıyoruz.

 20 okulda, 26 ve 32. haftalar arasında, alternatif bir yaz okulu olacak. Bu yaz okullarının farkı, tüm şehirden gelen gençlere değil, o okula giden gençlere yönelik olması. Fiziksel faaliyetler, sosyal birliktelik ve bazı dersler olacak.

 Oslo Yerel Eğitim Bakanlığı’nın öncelik verdiği okullar şunlar:

Ellingsrudåsen (5.-7. klasse)

Trosterud (5.-7. klasse)

Haugerud (8.-10. klasse)

Linderud (5.-10. klasse)

Tøyen (5.-7. klasse)

Vahl (5.-7. klasse)

Jordal (8.-10. klasse)

Rødtvet (5.-7. klasse)

Haugenstua (5.-10. klasse)

Rommen (5.-10. klasse)

Vestli (5.-7. klasse)

Granstangen (8.-10. klasse)

Tokerud (8.-10. klasse)

Bjørndal (5.-7. klasse)

Mortensrud (5.-7. klasse)

Seterbråten (5.-7. klasse)

Lofsrud (8.-10. klasse)

Buna ek olarak, semtlerde (bydelene) gençlere yönelik faaliyetlerde kullanılmak üzere tam 25 milyon kronluk ödenek ayırdık. Şimdiye kadar, semtlerde planlanan faaliyetler şunlar:

·      Vestre Aker semtinde 26 ve 33. haftalar, yani 22 Haziran 10 Ağustos tarihleri arasında, eskrim, dans ve skate-kursları düzenlenecek. Aileler için faaliyetler ve geziler de düzenlenecek. Rady ve Røa spor kulüpleri, ortaklaşa olarak futbol okulu düzenleyecekler.

·      Grünerløkka’da, «Ungløkka» tüm yaz boyunca çocuklar ve gençler için her gün faaliyetler düzenleyecek.

·      Østensjø’deki boş zamanları değerlendirme kulüpleri (fritidsklubbene) her zamankine göre çok daha fazla açık olacak.

·      Nordstrand’da, Lambertseter Kulübü, tüm yaz boyunca futbol okulu düzenleyecek.

 Ayrıca yine belediyeye dahil, Yerel Eğitim Bakanlığı, Groruddalen’daki 12 okulda, ilk okula yeni başlayacak çocuklara yaz okulu imkanı sunuyor. VG1 meslek okulu öğrencileri için de Matematik ve Fen Bilgisi kursları veriliyor. [6]

Ekonomik sonuçlar

Kriz sonucunda belediye hizmetlerinin maliyetleri arttı. Aynı zamanda vergi gelirleri de düştü. Bu yüzden belediyelerdeki okul, anaokulu, yaşlı bakımı, temizlik ve sağlık hizmetleri büyük baskı altında. İçlerinde biz, yani Oslo Belediyesi olmak üzere tüm belediyeler bu duruma tepki gösteriyorlar.

 Bu, çocuklarımız için daha az donanımlı okul, daha yetersiz yaşlı bakımı ve sağlık hizmetleri anlamına geliyor. Krizin bilançosu normal insanlara çıkmamalı. Biz de bu yüzden, SV olarak hükümetten belediyelere ekonomik bir pakette 3 şey talep ediyoruz:

 * Korona krizi sonucu, belediyeler ve ilçelerin mali kayıpları ve ekstra maliyetler tam olarak karşılanmalıdır.

 * Kendi iş ve hizmetleri için gerekli personeli elinde tutabilmeleri ve şirketlerden hizmet satın alabilmeleri için, belediyelere bir kriz paketi gelmelidir.

 * Gelecek yılki devlet bütçesinde, belediyelere ve ilçelere yapılan transferlerde kesin bir artış olmalıdır.

 Ayrıca, hükümet şirketlere devlet yardımı yaparken, “sıfır işten çıkarma” talebinde bulunmalı. Yani devletten yardım alan şirketler, tek bir kişiyi bile işten çıkarmayacaklarına dair garanti vermeliler. Yoksa, örneğin turizm sektöründeki şirketler, işten çıkardıkları kişileri yaz aylarında işe geri alıp, bunların maaşını devletten aldıkları parayla ödeyip, yaz sonunda tekrar işten çıkarabilirler!

Bir de şu anda 26 hafta olan işten çıkarma süresi, 52 haftaya çıkmalı. Düşünsenize, Mart’ta işten çıkarılmışsınız. Tek bildiğiniz, Eylül’e kadar işinizin olduğu. Ondan sonrasını bilmiyorsunuz. Çok zor bir durum! Bu yüzden biz, hükümetin bu süreyi 1 yıla çıkarmasını istiyoruz.

Kriz rekor sayıda işsizlik yarattı. NAV’a 12 Mart’tan beri 460 000 başvuru var. Tam 84 000 kişi hala “dagpenger” bekliyor.  [7] Emekçilerin işlerinden olduğu, geleceğin zor görüldüğü bu günlerde hükümetin, zenginlerden aldığı vergileri 1,3 milyar kron oranında düşürmüş olmasını da kınıyoruz.

Yine de son haftalarda, Norveç’teki ekonomik beklentilerde bir iyileşme oldu. Nisan ayında Norveç’in Gayrisafi Milli Hasılası’nda % 5,5’lik bir düşüş bekleniyordu. Şimdi bu düşüş daha az olacak gibi görünüyor.

 Moms ödemeleri 10 Haziran’a ertelenmişti. Bu yüzden 10 haziran’dan itibaren restoran branşında iflaslar bekleniyor. [8]

Diğer ekonomik konular:

·       Uçak şirketlerinin Norveç’te yaşayan bizlere toplam borcu 3 milyar kron. Çoğu şirketin iflas etmesinden endişeleniyor.

·       Ev fiyatlarındaki düşüş kendini toparladı. Konut fiyatlarında, geçen seneye göre % 2,5 dolayında bir artış var.[9]

Diğer konular

Korona krizi, çocukları, gençleri, çalışanları, yaşlıları... pek çok grubu değişik şekillerde etkilemeye devam ediyor. Biz de SV olarak ne kadar marjinal olurlarsa olsunlar, tüm grupların sorunlarıyla ilgilenmeye devam ediyoruz. Bu grupların arasında, Norveç’te “seks isçileri” denen, yani ne yazık ki para karşılığı vücudunu veya genel olarak seks hizmetleri satan grup da var. “Prosenteret” Oslo Belediyesi’nin bu konuyla ilgilenen biriminin adı. Bu birim, sokakta gidecek yeri olmayan, korona sırasında sağlık açısından daha büyük bir riske maruz kalan, müşteri kaybı yüzünden ekonomik açıdan da düşkün durumda olanların sorunlarını NAV’la birlikte çözmeye çalışıyor.

Tatil konusuna gelecek olursak,  yine bugünkü Aftenpostan’da, çocuklu ailelere Norveç’te tatil önerileri var. Kristansand’daki meşhur Hayvanat Bahcesi’nde düzenlenen Kaptan Sabeltan gösterilerine, 800 kişilik seyirci dolayısıyla izin verilmiyor.

 Oslo’daki dinleyicilere de bazı önerilerde bulunalım:

1      Töyen’de Botanik Bahçesi (botanisk hage)

2      Zooloji Müzesi

3      Bygdøy – ormanda gezi

4      Rådhuset

5      Akershus Kalesi (festningen)

6      Nordmarka – ormanda gezi

7      Aker Nehri (Akerselva) boyunca gezi

15 Haziran’dan itibaren sadece Danimarka’ya gidip gelmeye izin var. Bu arada, herkes Norveç’te tatil yapacağı için, karavan satışının tavan yaptığını da belirtelim.

Karavanla Türkiye’ye gitmek zor olacağı için, bu yazı Norveç’te geçirmek durumundayız. J Tüm dinleyenlere güzel bir hafta diliyorum. Haftaya görüşmek üzere.

* Bu konuşma Norvec'te lokal radyo Inter FMde 7 Haziran akşamı yapılmıştır.

---

[1] Dagbladet, 5 Haziran

[2] VG, 6 Haziran

[3] Aftenposten, 2 Haziran

[4] Aftenposten, 5 Haziran

[5] Aftenposten, 3 Haziran

[6] Aftenposten, 4 Haziran

[7] Aftenposten, 6 Haziran

[8] Aftenposten, 5 Haziran

[9] Aftenposten, 5 Haziran