Oslo, Norveç ve dünyada korona hangi noktada?

Korona en çok, küçük ve havasız ortamlarda bulaşıyor... Norveç genelinde bir azalma görülse de, Oslo’da korona, geçen haftadan bu yana ne yazık ki %31 oranında arttı… Norveç’e, Pfizer ve Biontech tarafından üretilen aşının, baharda 2 milyon doz olarak ulaşması bekleniyor...

Koronayla ilgili yeni önlemlerle bu akşam, 22 Kasım, Norveç saatiyle saat 22, Türkiye saatiyle 24’de yine Radio inter fm 105.8 de beraberiz.

Radyoyu internet üzerinden, http://interfm.no/nettradio/nettradio/ adresinden dinleyebilirsiniz. Programdan sonra konuşmanın metnini aşağıda bulabilirsiniz. (En oppsummering på siste ukens hendelser knyttet til korona, helse- og økonomikrisen i Norge og i Oslo - på mitt morsmål, tyrkisk.)

Sayılar ve vakalar

Norveç genelinde bir azalma görülse de, Oslo’da korona vakaları ne yazık ki  geçen haftadan bu yana %31 oranında arttı. Alınan tüm tedbirlere rağmen, Norveç’te korona olanların (son haftada 4 000 kişi) üçte biri de Oslo‘dan. Ancak son iki haftada alınan katı önlemlerin kesin sonuçlarını, ancak önümüzdeki haftadan itibaren görebileceğimiz da söyleniyor. 

Norveç’te günde ortalama 15 yeni kişi hastaneye yatıyor. Ortalama 2-5 kişi de yoğun bakıma yatıyor.”

Norveç’te test edilen her 100 kişiden 2,55’inde korona görülürken, Oslo’da test edilen her 100 kişiden 4,4’ünde korona görülüyor. Oslo, Bergen ve Drammen’deki durumdan ötürü, Halk Sağlığı Enstütüsü, Norveç’teki durumu, “dengesiz“ (“ustabil”) olarak tanımlıyor.

Geçtiğimiz hafta içerisinde ne yazık ki ilk çocuk ölümüne rastladık Norveç’te, Bu çocuk Çarşamba günü Haukeland Üniversite Hastanesi’nde hayatını kaybetti. Çocuğun aynı zamanda ciddi bir hastalığı olduğu belirtildi, ancak ne olduğu belirtilmedi.

Viken’deki bakım evlerinde ne yazık ki ölüm vakaları var. Villa Skaar Valstad adlı bakımevinde, sonuncusu bugün olmak üzere, son iki haftada 8 yaşlı öldü.

Oslo’daki Müzik Tiyatro Yüksek Okulu’nda geçen hafta iki kez tekrarlanan (Musikkteaterhøyskolen) gösteriden sonra, 45 kişide korona görülmüş durumda. Gösterilere tüm sınıflardan öğrenciler ve öğretmenler katılmış.

Oslo’da bölgelere göre korona:

Oslo’da şu an itibari ile koronanın en çok yaygın olduğu semt, Bjerke. Ancak bunun da belli başlı sebepleri olduğu için ve semt yönetimi de durumu iyi kontrol altına aldığı için durumun çok kötü olduğunu söyleyemeyiz. Bu belli başlı sebeplerin başında Linderud’deki Savaş Okulu’nda 41 kişide, 20 öğrencide, ancak bunlardan en önemlisi bakım evinde 11 kişide ve 11 çalışan da korona görülmesi geliyor.

Oslo’da okullar

Oslo’da ortaokullar da sarıdan kırmızı seviyeye geçtiler. Bu da öğrencilerin küçük gruplara bölünmesi anlamına geliyor. Okula bisikletle gelinemiyor, temas yasak, sıkışık ortamlardan kaçınmak gerekiyor ve okulda dönüşümlü olarak eğitim görmek söz konusu olabiliyor.

Öğretmenler, yeterince malzeme olmamasından, yeterince yedek öğretmen (“vikar”) olmamasından ve sınıfların dolu olmasından, koridorlarda okul otobüslerinde çok fazla sayıda öğrenci olmasından şikayet ediyor. Utdanningsforbundet ve diğer eğitmen sendikaları, öğretmenlerin sesi olmaya devam ediyor

Oslo’da şimdiye kadar toplam 786 öğrencide, geçtiğimiz hafta ise 200 öğrencide korona görüldü. Aftenposten’ın araştırmasına göre, on okuldan dördünde önlemler yeterince yerine getirilemiyor. Geçtiğimiz Pazartesi günü, en az 197 öğrenciye korona bulaşmış durumdaydı ve 2996 öğrenci karantinadaydı. En az 45 çalışan korona olmuştu ve 383 görevli de karantinadaydı.

Geçtiğimiz hafta, Oslo liselerinden biri olan Edvard Munch Lisesi kapatıldı. Toplam 47 öğrenci, altı çalışanda korona görüldü. 400 öğrenci de karantinaya alındı. Okuldaki bu durum iki hafta önce oluşmaya başladı. Bu durumun, özellikle yemek molasında ve koridorlarda mesafenin korunamamasından kaynaklandığını düşünüyor okulun öğrenci birliği başkanı.

Okullari kapatmak zorunda kalmamayı umuyoruz. Birincisi vakaların sadece %7’si okullara ve yuvalara ilişkilendirilebilir, geri kalanı başka nedenlerden. İkincisi de okulların kapanması öğrencilerin eğitimi açısından, sorunlu evlerde büyüyen çocuklar açısından ve ebeveynlerin psikolojik sağlığı ve iş hayatındaki verimlilikleri açısından çok büyük sonuçlara yol açıyor.

Kurallar

Bu hafta Oslo’daki kurallar özellikle gençler için daha da sıkılaştı.13 ila 19 yaş arasındakiler için kapalı mekanlardaki boş zaman faaliyetleri yasaklandı. Bu faaliyetler koro, bando, tiyatro, izcilik, dans ve diğer organizasyonları kapsıyor. Aynı şekilde yine 13 ila 19 yaş grubundakilere yönelik spor çalışmaları, örneğin futbol, eltopu, voleybol vs de yapılamayacak. 

Boş zaman kulüpleri (“fritidsklubbene”) kapatılıyor. Aynı şey ilkokuldan daha büyük çocuklar ve gençlerin gittiği Oslo Kültür Okulu (Oslo kulturskole) için de geçerli.

Oslo’luların %79’u belediye olarak aldığımız korona tedbirlerini destekliyor*. Belediyenin yaptığı bir araştırmaya göre, araştırmaya katılanların %89’u korona tedbirlerine uyduğunu ifade ediyor. %96’sı maske kullandığını söylüyor. %73’ü Oslo’nun Norveç’in geri kalanından daha sıkı kuralları olması gerektiğini belirtiyor. %57’si okullar ve yuvaların kapanmaması gerektiğini söylüyor. 

Kuralları tekrar edelim. Oslo’da geçerli kural şunlar:

• Dışarıda içki satışı yasak. Restoranlar ve benzeri yerler, alkol servisi yapmadıkları sürece açık olabilecekler.
• Tiyatro, sinema, konser, müze gibi, kültür ve boş zaman faaliyetleri sunan mekanlar kapalı.
• Kapalı mekanlardaki tüm aranjmanlar yasak.
• Yetişkinler için üm boş zaman faaliyetleri iptal edildi.
• Çocuklar ve gençler için boş zaman faaliyetlerine devam ediliyor ancak müsabakalar, yarışmalar, kupa karşılaşmaları ve turnuvalar yapılmıyor.
• Takside maske zorunlu.
• Dükkanlar ve alışveriş merkezleri müşteriler arasında 2 metre mesafeyi korumak ve gözcü (“vakthold”) bulundurmak zorunda.

Bunlara ek olarak, daha önceden koyulmuş olan şu önlemler devam ediyor:

• Evden çalışabilenler evden çalışmak zorunda.
• İş ve okul dışında, yakın olarak görüştüğün kişilerin sayısı bir hafta içinde 10’u geçmemek zorunda.
• Özel toplantılarda veya ziyaretlerde 10 kişiden çok kişi bir arada olmayacak. Bu kural hem kapalı hem açık mekanlar, hem çocuklar hem yetişkinler için geçerli.

Virüs nasıl yayılıyor?

Artık şu çok iyi biliniyor ki, hastalığın bulaşma riskinin en çok olduğu ortam, havalandırmanın olmadığı ya da az olduğu küçük mekanlar. Tabii bu dışarda virüs geçmeyecek anlamına da gelmiyor, ancak kapalı ortamlar hastalığın bulaşma riskini arttırıyor. Özellikle aynı ortamda uzun süre kalmak riski arttırıyor. Kapalı ve havasız ortamda ne kadar çok kişi bir aradaysa, hastalığın bulaşması da o kadar artıyor. Bu yüzden havalandırma çok önemli. Eğer odada sürekli havalandırma yoksa, örneğin toplantı başlamadan önce 15 dakika önce odayı havalandırmak, mola vermek ve toplantı sırasında ara ara odayı havalandırmak gerekiyor. Kuru hava da virüsün bulaşmasını arttırıyor. Ve dışarıda soğuk hava kışın oldukça kuru.

Oda sıcaklığını 24°’den 20°’ye indirmek öneriliyor. Odada ceryan yapan hava akımları yaratan havalandırma çözümleri önerilmiyor, örneğin pervane ya da sıcak hava pompalayan havalandırma gibi. Çünkü bunlar virüs parçacıklarının odanın bir tarafından diğer tarafına gitme riskini arttırıyor.

Düşük nem oranı ve düşük sıcaklıklar, virüsün hem yüzeylerde hem de havada yaşama şansını yükseltiyor. Damlacıklar o zaman daha uzun süre bulaşıcılıklarını koruyorlar. Uzmanlar bu tavsiyelerin çok kişinin bir araya geldiği işyerleri, okullar vs için geçerli olduğunu söylüyorlar, özel evler için değil.

Yanında bir asansörde hapşırıp öksüren birinden virüs kapma şansı, aynı kişiyle 1 saat boyunca küçük bir odada bir aradayken virüs kapma şansından daha az.

Bağırırken, öksürürken, şarkı söylerken, nefes alırken veya hapşırırken virüs yayılıyor. En büyük damlalar en çabuk yere düştüğü için, 1-2 metre mesafe öneriliyor. Araştırmalar hem içerde hem dışarda 1, 2 hatta 3 metre mesafe tutmanın, riski azaltan en iyi önlem olduğunu söylüyorlar. İngiltere’de de yayınlanan bir rapora göre mesafeyi 1 metreden 2 metreye çıkarırsak, virüsün bulaşma riski iki ila on kez azalıyor.

Sağlıkla ilgili konular

17 Kasım tarihli Aftenposten gazetesinde, pandeminın başlangıcına göre şu an hastaneye yatırılma riskinin çok daha azaldığı yazıyor. Bunun ana sebepleri arasında, daha çok test olunduğu için, hastalığın daha erken dönemlerinde fark edilmesi ve kullanılan ilaçlar gösteriliyor. Ayrıca hastaneye yatanların narkozla respiratöre bağlanması yerine, uyanık olarak bir maske takılması, hastanın hastanede kalma süresini de azaltıyor. Geçtiğimiz Pazartesi günü AHUS hastanesinde 20 koronalı hasta yatıyordu.

Amerikan eczacılık şirketi Moderna tarafından üretilen aşının, Covid-19’a karşı %94,3 oranında etkili olduğu belirtiliyor. Bu aşı 2020 bitmeden Amerika’ya 20 milyon doz olarak verilecek. Bu da bu aşının geçen hafta ortaya çıkan Pfizer aşısından daha etkili olduğunu gösteriyor. Pfizer aşısının % 90 oranında etkili olduğu belirtilmişti.

Norveç’e de, Pfizer ve Biontech tarafından üretilen aşının baharda 2 milyon doz olarak ulaşması bekleniyor. Bu da tüm nüfusa yetmeyeceği için, Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Enstitüsü’nden bir korona aşı programı hazırlamasını istedi. Bir grup, etik olarak aşıya nasıl, kimler için öncelik verileceğini kararlaştırdı.

Eğer virus bugün ulaştığı seviyede kalırsa, hastalık bulaşıcılığını arttırmazsa, tek bir gruba öncelik verilecek: bu da hasta olma riski en yüksek olanlar. Ama bulaşıcılığın hızı artarsa, aşı öncelikle sağlık çalışanlarına verilmeli diyor bu etik danışmanlar. Sayıları çok az olduğu için her koşulda yoğun bakım hemşirelerine öncelik verilecek.

Norveç’e giriş

Yurtdışından gelenler için yapılan korona oteli, tartışma yaratmaya devam ediyor. Bazıları yurtdışından yılbaşı için gelen oğullarının otele gitmesine reaksiyon gösteriyor veya başka acıklı öyküler ortaya çıkıyor. Geçtiğimiz hafta 550 kişi Norveç’e girememiş, geri gönderilmiş. Buna ek olarak 50 kişi kendi isteğiyle, otelde kalmamak için geri dönmüş ve 350 kişi de karantina oteline yönlendirilmiş.

Norveç’e koronanın yoğun olduğu bir ülkeden geliyorsun, on gün karantinaya girmen lazım. Ancak Norveç’te kirada oturuyorsan, negatif korona testin bile olsa yine de otele yönlendiriyorsun.

Norveç’te diğer konular

Hükümetten yeni kriz paketleri gelmeye devam ediyor. Geçtiğimiz hafta da hükümet FrP ile 22 milyarlık bir kriz paketi konusunda anlaştı. Bu paraların büyük bir kısmı, bir şekilde şirketlere gidecek. 400 milyon kron da yaşlıların yalnız kalmaması için yapılacak faaliyetlere verilecek.

Tryg Forsikring tarafından yapılan bir araştırmaya göre, toplumun yarısından çoğu, korona pandemisi geçtikten sonra da evden çalışmayı tercih edebileceğini düşünüyormuş.

Statens Vegvesen, çalışanlarına Noel hediyesi olarak 5000 kron ikramiye vermiş. Çalışanlarının zaten bütün sene boyunca organizasyon değişiklikleri ve yoğun iş baskısı altında olduklarını, üstüne üstlük koronanın etkisiyle de baskının iyice arttığını söyleyen yönetim, toplam 23 milyon kronluk bu artışın, bütçelerinin içinde olduğunu söylemiş.

Gündelik mallar satan büyük şirket, Norges-gruppen da korona süreci boyunca sürekli çalışmış olan çalışanlarına 10.000 kron ikramiye veriyor. Kısmen çalışanlar da çalıştıkları oranda ikramiye alıyorlar. 30.000 çalışanı olan şirkete de, bu toplam 150 milyon krona mal oluyormuş.

 

Norveç dışişleri mensupları, korona yüzünden dış ülkelere diplomat olarak gitmekten imtina ediyorlarmış. Özellikle Avrupa dışındaki ülkelere.

Norveç’in pek çok kentinde, özellikle Oslo’da bu hafta sonu polis pek çok ceza yazmış eğlence ve toplantı düzenleyenlere.

Norveçlilerin alkollü içki tüketiminde pandemi sırasında önemli bir değişiklik olmamış. Yani aynı miktarda alkollü içki tüketiliyor pandemi öncesine göre.

Bazı göçmen kökenli gruplar arasında hala korona oranı yüksek olduğu için, hükümet bir uzman grup oluşturmuş. Bu grup birkaç hafta içinde göçmen kökenlilere yönelik önlemleri gözden geçirip, yeni önlemler önerecekmiş.

Dünya

Dünyada şu ana kadar 216 ülkede 56 milyon kişide korona görüldü. 1.346.000 kişi öldü; 39 milyon kişi ise iyileşti. Dünyada en çok korona vakası görülen ülke 11.697.000 kişi ile Amerika Birleşik Devletleri. Onu sırasıyla Hindistan, Brezilya, Fransa, Rusya, İspanya, İngiltere, Arjantin, İtalya ve Kolombiya izliyor.

Tayvan dünyada korona ile mücadelenin en iyi yürütüldüğü ülkelerden biri. Çin’in doğusunda küçük bir ada olan Tayvan’da 23.500.000 kişi yaşıyor. Görülen korona sayısı ise çok düşük, Sadece 61! Ölü sayısı ise sadece 7! Tayvan, Dünya Sağlık Örgütü’ne üye değil. Norveç, Tayvan’ın Dünya sağlık örgütüne üye olması gerektiğini söylüyor: hem Tayvan’ın koronayla nasıl mücadele ettiğini dünyanın geri kalan ülkelerin öğrenmesi açısından, hem de Tayvan’ın evrensel sağlık bilgilerine diğer tüm ülkeler gibi giriş  sahibi olabilmesi açısından.

Tayvan’ın yanı sıra Güney Kore de koronayla çok iyi mücadele etti. Nüfusu Norveç’in on katı kadar olmasına rağmen, korona‘dan hayatını kaybedenlerin sayısı Norveç ile aynı. Bunu çok geniş kapsamlı bir şekilde test yapmak, izolasyon, cep telefonuyla hareketleri izlemek ve yüksek cezalar uygulayarak başardılar.

Danimarka Kopenhag’da 850 tane traktör ile çiftçiler, hükümetin korona yüzünden 17 milyon vizonu öldürmesi ile ilgili politikalarını eleştirmek için gösteri yaptılar.

Londra’daki Trafalgar Square’e her yıl yollanan çam ağacının, bu sene de yollanacağını söyleyerek bugünkü programınızı bitirelim.23 metre yüksekliğindeki ağaç geçtiğimiz hafta içinde belediye başkanımız Marianna Borgen ile İngiltere’nin Norveç büyükelçisi tarafından sembolik olarak birlikte kesildi.

Son olarak:

Aftenposten, gençler arasında bir kompozisyon yarışması düzenlemiş. Bunu kazanan 17 yaşındaki Zaineb Abdülsatar adlı genç bir kız, bu pandemiden çıkardığı en önemli dersin, özgürlüğe verilmesi gereken kıymet olduğunu söylemiş. İstediğin kişileri eve davet edebilme özgürlüğü, sinemaya tiyatroya gidebilme özgürlüğü, arkadaşlarınla görüşebilme özgürlüğü… Bunun dışında da bundan sonra havaalanlarındaki uzun bekleme sürelerinden şikayet etmeyeceğini, 17 Mayıs‘ta okullarla yürürken ayakta beklemekten yakınmayacağını da eklemiş.

Umarım tüm dünya pandemiden böyle güzel dersler çıkarır. ❤️

Kaynakça:

• Aftenposten, 16-22 Kasım
• Www.fhi.no

• Nrk.no, 22 Kasım

• *Vårt Oslo, 16 Kasim