Norveç yine kapandı!

Norveç’e yurt dışından gelişlere izin yok... Aşı konusunda sıkıntı yaşanıyor... Oslo ve çevresindeki önlemler Çarşamba’dan itibaren biraz hafifleyecek... Bu arada Ahus Hastanesi’nin yoğun bakım kapasitesi yetersiz kaldı...

Koronayla ilgili yeni önlemler ve haberlerle bu akşam, 31 Ocak 2021”de, Norveç saatiyle saat 21.30, Türkiye saatiyle 23.30’da yine Radio inter fm 105.8 de beraberiz. Radyoyu internet üzerinden, http://interfm.no/nettradio/nettradio/  adresinden dinleyebilirsiniz.

Programdan sonra konuşmanın metnini aşağıda bulabilirsiniz.

https://gulay-kutal.blogspot.com/2021/01/norvec-yine-kapand.html

(En oppsummering på siste ukens hendelser knyttet til korona, helse- og økonomikrisen i Norge og i Oslo - på mitt morsmål, tyrkisk.)

Sayılar ve vakalar

Durum son zamanlarda cok hizli degisiyor. Örnegin bu aksam saat 22.15’de Saglik Bakani yeni bir basin toplantisi yapacak. Østfold’daki Sarpsborg, Fredrikstad ve Halden virusun Ingiliz mutasyonu goruldu. Bu aksamki toplantida yeni onlemler aciklanacak.

Bir hafta önce Cuma günü itibarıyla Ski merkezli Nordre Follo’da ani bir patlama yaşanmış durumdaydı. Bilindiği gibi burada İngiliz mutasyon görülmüştü. Ancak buradan altı belediye daha yayıldı: Ås, Moss, Vestby, indre Østfold, Enebakk, Oslo.

 

Mutasyona uğramış virüsün Norveç’te ne kadar yayıldığını bilmiyoruz. Uluslararası planda da bilinemiyor. Avrupa’daki hangi ülkelerde ne kadar olduğu da bilinmiyor. Avrupa’dan gelen haberler vakalarda çok hafif bir düşüş kaydedildiği görülüyor, ancak örneğin Danimarka’da son haftada vakaların yüzde13,5’u yeni mutasyona uğramış virüs.

 

Hasta bakım evlerinde çalışanlar arasındaki korona oranı artıyor. Şu an itibari ile Oslo’nun hasta bakım evlerinde çalışan 101 görevli de korona görülmüş durumda. Utanienborghjemme ve Solvang helsehus özellikle kötü durumda.

1)     Haftada yeni korona vakası sayısı hasta bakım evlerinin çalışanları arasında

2)     Haftada yeni korona vakası sayısı hasta bakım evlerinde hastalar arasında

Foto: Oslo’da vaka sayisi[1]

Ahus Hastanesi’nde yoğun bakımda hastalara yer kalmadığı için başka hastanelere yollandı.

 

Oslo

Kurallar

Dün yapılan basın toplantısında Sağlık Bakanı, Norveç’te 18 Ocak‘ta geçerliligi başlamış olan kuralların, Şubat’ın ortasına kadar uzatılmasına karar verdi. Bu karar, Sağlık Bakanlığı ve Halk Sağlığı Enstitüsü’nun tavsiyeleri üzerine verildi.

 

18 Ocak’ta geçerliliği başlayan kurallar özellikle 25 belediyeye ilgilendiriyordu. Bu kurallar 2 Şubat’a kadar uzatılıyor. 2 Şubat’tan sonra bu belediyeler ikiye bölünüyor: Ring 1 ve Ring 2. Reng 1’in içinde Nordre Follo, Ås ve Oslo var. Bu üç belediyede kurallar oldukça sıkı olarak sürmeye devam ediyor ancak bazı konularda açılma var: 

·       alışveriş merkezlerinde olmayan, müstakil alışveriş merkezleri açılıyor. 

·       Evlerde ziyarete gitmemek tavsiyesi kaldırılıyor, ancak yine aynı anda en fazla beş misafir (evde yaşayanlara ek olarak) kabul edilebilecek. 

·       Sosyal ilişkide bulunduklarımızın sayısı da sınırlı olmaya devam edecek. 

·       Yuvalarda ve ilkokullarda kendi grubundan (“kohort”) olan arkadaşlar eve gelebilecek. Buna ek olarak aynı kohorttan olmayan arkadaşın eve gelmesine de izin var.

·       Bu belediyelerde 20 yaşın altındaki çocuklar ve gençler organize spor ve boş zaman faaliyetlerinde katılabilecekler; futbol veya el topu antrenmanlarına ya da koro çalışmalarına katılabilecekler.

 

Rengi 2’deki belediyeler ise Asker, Bærum, Enebakk, Indre Østfold, Lillestrøm, Lunner, Lørenskog, Moss, Nesodden, Nittedal, Rælingen, Vestby ve Våler. Bu belediyelerde Carşamba gününden itibaren spor ve boş zaman faaliyetlerine izin var hem yetişkinler hem de çocuklar için. Bu belediyelerde ikamet edenler için spor merkezleri de açılacak. Alışveriş merkezleri hala kapalı olacak ancak bu alışveriş merkezlerinin içindeki yiyecek dükkanları, büfeler, Sağlık malzemeleri satan dükkanlar ve esas olarak yiyecek şeyler satan dükkanlar açık olabilecek.

 

3 Şubat’tan itibaren şu belediyeler Ring 2’nin dışında tutulacak:Aurskog-Høland, Drammen, Horten, Lier, marker, Rakkestad, Råde ve Skiptvet. Bu belediyelerde ise, Norveç’in geri kalaninda geçerli olan kurallar geçerli olacak.

 

Norveç genelinde yuvalar ve okullarda sarı seviyeye geçildi. Ancak belediyeler buna kendileri karar verecekler. Örnegin Oslo’da okullar uzun zamandir kirmizi seviyede,

 

Norveç’e girşlerde de kurallar sıkılaştırılıyor. Şimdiye kadar, korona geçirdiğini belgeleyebilenler, karantina ve teste maruz kalmıyorlardı. Ancak şimdi bu istisnalar kaldırıldı.

 

Sağlık bakanlığı, kuralların duruma göre her an değişebileceği konusunda uyarıyorlar. Halk Sağlığı Enstitüsü’ne göre şu an hastalığın bulaşımı biraz daha kontrol altında ve test, izolasyon, bulaşıcılığın izini sürme ve karantina (Bu kuralların hepsine birden, bu sözcüklerin baş harfleri alınarak TİSK deniyor) kurallarının işe yaradığını belirtiyor. Tabi bu kurallar işletmeleri büyük ölçüde negatif olarak etkiliyor.

Oslo’da hala geçerli olan diger kurallar şunlar:

-           Dışarıda içki satışı yasak. Restoranlar ve benzeri yerler, alkol servisi yapmadıkları sürece açık.

-           Tiyatro, sinema, konser, müze gibi, kültür ve boş zaman faaliyetleri sunan mekanlar kapalı.

-           Kapalı mekanlardaki tüm aranjmanlar yasak.

-           Yetişkinler için tüm boş zaman faaliyetleri iptal 

-           Çocuklar ve gençler için boş zaman faaliyetlerine devam ediliyor ancak müsabakalar, yarışmalar, kupa karşılaşmaları ve turnuvalar yapılmıyor.

-           Takside maske takmak zorunlu.

-           Dükkanlar, müşteriler arasında 2 metre mesafeyi korumak ve gözcü (“vakthold”) bulundurmak zorunda.

 

Bunlara ek olarak, daha önceden koyulmuş olan şu önlemler devam ediyor:

-           Evden çalışabilenler evden çalışmak zorunda.

-           İş ve okul dışında, yakın olarak görüştüğün kişilerin sayısı bir hafta içinde 10’u geçmemek zorunda.

 

Yurtdışına giriş çıkışlar

Norveç’e girişler yasaklandı - ilk etapta iki haftalık. Ama daha da uzatılabilir deniliyor. Şu an Norveç’te R sayısı 0,6, ancak çok düşük olan ülkelerde aniden patladığını gördük. Ve mutasyona uğramış virüs şu anda 70 ülkede görülmüş durumda.

 

Perşembe günü saat 10:50’de Varşova’dan Oslo‘ya gelen ucak son Polonyalilari getirdi. Norvec’e giris yasagi, Polonya’dan çalışmak üzere Norveç’e gelenleri özellikle etkileyen bir karar. Norveç başından beri yurtdışından gelenlerin kontrolü konusunda ne yazık ki yeterince önlem alamadı. Uzun bir süre, işçi olarak gelenler karantina kuralından muaf tutuldu örneğin. Ondan sonra da gelenlerin test olup olmaması kontrol edilemedi. Şimdi sadece Norveç’te yaşayanların Norveç’e gelmesi mümkün. Böylelikle Mart ayından beri getirilen önlemlerin en serti yeniden getirilmiş oluyor.

 

Dışişleri Bakanlığı kesinlikle mecbur kalınmadıkça yurtdışına çıkılmamasını tavsiye ediyor. Bu tavsiye 1 Mart’a kadar geçerli. Öte yandan yurtdışından Norveç’e girişler de çok sınırlı. Aşağıdaki grupların Norveç’e girmesi mümkün değil:

 

-Turistler

- Birinci dereceden aile üyeleri (Nære familiemedlemmer) olmayanlar

- Sevgililer veya nişanlılar

- Avrupa birliği, İskandinav ülkeleri ve EØS Anlaşmasının geçerli olduğu ülkelerden gelip Norveç’te çalışacak ya da eğitim görecek olanlar

- Ticaretle uğraşanlar

- Schengen vizesi ile gelecek olanlar

- Norveç’te yazlığı vs olup sürekli Norveç’te yaşamayanlar

 

Aşağıdaki gruplardan kişiler Norveç’e gelebilecekler:

- Norveç’te ikamet eden yabancılar

- Çocuklarıyla bir araya gelecek olan yabancılar

- Norveç’te yaşayan kişilerin yakın aile üyeleri, yani eşleri, 18 yaşın altındaki çocukları ve üvey çocukları, 18 yaşın altındaki çocukların ebeveynleri

 

Norveç’e gelebilenler için bunların yapılması lazım:

- Seyahate çıkmadan önce Norveç’e giriş şemasını doldurmak

- Norveç’e gelmeden 24 saat önce alınmış negatif korona testi belgesi

- Norveç’e gelince test olmak

- 10 gün karantinaya girmen gerekiyor[2]

 

 

Foto: Isvec sınırındaki Svinesund sınır kapısında kontrol 

 

 

 

Aşı ve sağlıkla ilgili diğer konular

Oslo’da her 1000 kişiye 25,2 doz aşı verildi. Koronanın hiç görülmedigi Røros’ta ise aynı sayıda kişiye 49,5 doz düşüyor!

96 belediyede korona olmamasina rağmen bunlara binlerce aşı veriliyor Bu da haklı olarak eleştiriliyor. Bence de bunun değişmesi lazım; yavaş yavaş herkesi aşılıyalım deneceği yerde, koronanın en çok olduğu bölgelere ağırlık vermek lazım. Umarım Halk Sağlığı Enstitüsü’nün ve hükümetin bu tutumu değişir. Aşının nasıl dağıtılacağı konusunda tavsiyelerle gelen “etik komitesi“ de, Sağlık Bakanı Bent Høie d bu konuda bir yorum yapmıyor. Oslo‘nun üç aydır sosyal olarak kepenkleri indirilmiş durumda. Oslo Yerel Tönetimi Baskanı Raymond Johansen gibi, ben de Oslo ve cevresinde ortaya son çıkan durumlar göz önüne alınıp aşının nerede öncelik verileceğinin değiştirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Unutmamak lazım ki herkesin bir tahammül sınırı var.

 

İlk doz alındıktan sonra 4-5 hafta geçmesi gerekiyor aşının etkisini gösterebilmesi için. Halk Sağlığı Enstitüsü’ne, “Norveç’in doğusundaki 25 belediye şu an tam anlamıyla kapatılmış durumda. Buralara aşırı önceliği yapılmamasının mantıksız olarak görüldüğünü anlıyor musunuz?“ diye sorulduğunda, şöyle cevap veriyor: “Norveç’in neresinde ne ne zaman patlak vereceğini bilmiyoruz, o yüzden nerede olurlarsa olsun öncelike yaslilari aşılamak önemli,“ diyor.

 

Aşılar ne yazık ki gecikiyor. Örneğin geçtiğimiz hafta Astra Zeneca aşısının önceden bildiriernden çok daha az miktarda geleceği anlaşıldı. Bu da Ocak ile Mart’ta beklenen miktarın yüzde 60’ının geleceği anlamına geliyor. Avrupa birliği, şirketi, aşıyı Avrupa Birliği ülkelerinden önce İngiltere’ye vermekle suçluyor, ancak şirket te bunu reddediyor.

 

Gecen hafta Norveç’in Pfizer aşısından da hesaplanan %15 daha az miktarda geldi. 

 

Ancak sevindirici haber, daha başka şirketlerin de aşı üretiminde son saflara gelmiş olması:Johnsen&Johnsen, Novavax, CureVac, Sanofi ve Valneva gibi.

 

Şimdiye kadar aşıların yeni mutasyona iyi gelmeyeceği şeklinde bir bilgi ulaşmadı, ancak örnegin MODERNA, aşısına ek olarak “güçlendirici” geİştirmeye başladı.

 

Bu arada “aşı nasyonalizme ya da aşı milliyetçiliği“ diyebileceğimiz bir durum oluşmaya başladı. Yani her ülkenin kendi başının çaresine bakması gibi. Ancak pandemi tüm dünyada kontrol altına alınamadıgi sürece, biz ne kadar aşilansak da normale dönmemiz mümkün değil. Sadece zengin ülkelerde aşı yaparsak, virüs diğer ülkelerde mutasyona uğramaya devam edebilir ve bu mutasyonlar tekrar bu zengin ülkelere gelip, bunların karşısında aşılar yine faydasız kalabilir.

 

İsrail aşı yarışını başta götürüyor. Şimdiye kadar İsraillilerin %47,9’u aşılandı. 1.200.000 İsrail’li iki doz aşı oldu. Bunların arasında yine de korona olanların oranı %0,014 Yani 10 binde 1,4. Aşı olduktan sonra korona olanların semptomları da çok hafif. Bunlardan hiçbirinin ateşi 38.5un üzerine çıkmadı. Yine de, 9 milyonluk ülkede her gün 8000 yeni pozitif vaka ortaya çıkıyor ve test yapılanların yüzde onunda korona görülüyor. Resmi makamlara göre İsrail’deki tüm vakaların yarısı İngiliz varyasyonu olmuş.

 

Yabancı kökenliler arasında korona

Ne yazıkki koronanın yabancı kökenliler arasında oluşma oranı artıyor. Geçen sene Nisan’da korona görülenlerin %37’si yabancı kökenliydi. Şu an itibarıyla yarısından fazlası. Demek ki değişik dillerde bilgilendirmeye yönelik çabalar yeterince sonuç vermiyor. Tabi bununla birlikte yabancı kökenli kişilerin düsük gelirli gruplarda olmalarının, daha küçük mekanlarda daha fazla kalabalık aileler şeklinde yaşamaları, korona kapmaya daha müsait taksicilik, satıcılık gibi mesleklerde çoğunlukla çalışmaları gibi sebeplerle bu kesimlerde oran yüksek olmaya devam ediyor.

 

Geçtiğimiz hafta hastaneye yatırılan koronalıların %54’ü yabancı kökenliydi ve bunların arasında Pakistan, Somali, Irak, Türkiye ve Afganistan’lılatın çoğunlukta olduğu bildiriliyor. [3]

 

Norveç’te diğer konular 

Hükümet gectigimiz hafta yeni bir kriz paketi ile geldi. Paket 16.3 milyar değerinde. Bunun 4 milyarı Haziran’a kadar şirketlerin işletmelerin kaybını önlemeye yönelik. 2 milyari  belediyelere verilecek buradaki yerel işletmelere yardım edilebilmesi için. 1 milyar kron aranjman ve seyehat sektörüne gidecek. 500 milyon kron inovasyona, 2 milyon 750.000 Avinor’a, 1,5 milyar Norwegian’a, 1 milyar kron öğrencilere, 1 milyar kron işsiz kalmış olanlara, 500 milyon kron yaz okullarına, 320 milyon kron entegrasyon ve yabancı kökenlere bilgilendirme, vs. [4]

-

Kurallardan ötürü Oslo’daki dükkanlar yeni yaratıcı yöntemlerle mallarını satmaya başladılar. Örneğin önceden telefon ediyorsunuz istediğiniz mali ayırtıyorsunuz. Dükkanda çalışan dışarı çıkıp size alacağınız seyi dışarda veriyor. Sizde mesela Vipps’le parasını ödüyorsunuz. Ya da evlere servis yapıyor dükkanlar.

 

Sokağa çıkma yasağı konusunda geri bildirim mühleti bu aksam doluyor. Bu konuda cok ciddi uyarilar ve elestiriler var, ornegin avukatlar tarafindan. Biz de bu hafta toplanan Oslo Belediye Meclisi olarak, hükümeti sokağa çıkma yasağına karşı uyardık. 

 

İşsiz  kalanların ve sosyal hjelp alanların sayısı artıyor.

 

Kaynakca:

- Aftenposten, 26-31 Ocak 2021

 

 

---

[1] Aftenposten, 26 Ocak

[2] https://www.helsenorge.no/koronavirus/reise/#regler-ved-innreise-til-norge

 

[3] Aftenposten, 29 Ocak, s. 10

[4] Aftenposten, 30 Ocak, s. 8