Aşılar başladı ama koronadan tümüyle kurtulmak zaman alacak!

Norveç’te hükümet, aşının az sayıda gelmiş olmasından ve aşılamanın yeterince hızlı yapılmaması yüzünden eleştiriliyor... Sıranın herkese gelmesine daha çok var ama, en azından aşılara başlandığı için, hayatımızı sarmalayan “korona balonundan” çıkmaya başlamış gibiyiz... Hükümet sokağa çıkma yasağı uygulayabilmek için yasa önerisi hazırladı... Hem korona vakalarında artış, hem yabancı kökenliler arasındaki korona oranındaki yükseklık devam ediyor... 

Koronayla ilgili yeni önlemler ve haberlerle bu akşam, 10 Ocak 2021”de, Norveç saatiyle saat 21.30, Türkiye saatiyle 23.30’da yine Radio inter fm 105.8 de beraberiz. Radyoyu internet üzerinden, http://interfm.no/nettradio/nettradio/  adresinden dinleyebilirsiniz. 

Programdan sonra konuşmanın metnini aşağıda bulabilirsiniz. 

https://gulay-kutal.blogspot.com/2021/01/aslar-baslad-ama-koronadan-tumuyle.html

 (En oppsummering på siste ukens hendelser knyttet til korona, helse- og økonomikrisen i Norge og i Oslo - på mitt morsmål, tyrkisk.)

Sayılar ve vakalar

Sayılar ne yazık ki artıyor. Perşembe günü itibarıyla korona, Oslo değil, Trøndelag ve Rogaland’da daha hızlı artmakta. R-sayısı da 1,4. Bu da pandeminin hızla arttığını gösteriyor.

İngiltere’de ve Güney Afrika’da çıkan virüs mutasyonları, Norveç’te de görüldü. İngiltere’deki virüsten Norveç’te 23 kişide, Afrika’daki virüsten ise bir kişide görüldü. Bu mutasyonlar çok daha hızlı yayıldıkları için endişe uyandırıyor.

Perşembe günü itibariyle ölü sayısı 465 idi. Şubat ayından beri 52.458 kişi de korona görüldü. 2.857.925 kişi kendini test ettirdi. Çarşamba günü itibarıyla 16 kişi respiratöre bağlı olarak tedavi görüyordu. Son 15 günde Norveç ve Oslo”da gün gün yeni vaka sayısı, ve gün gün hastaneye ve yoğun bakıma yatanların sayısı için yazının sonuna bakabilirsiniz.

Toplam vaka açısından Oslo, Trondheim, Drammen, Kongsberg, Sarpsborg, Fredrikstad ve Lillestrøm, durumun en kötüsü olduğu şehirler. Durum buralarda Norveç’in diğer yerlerine göre daha ciddi olduğu için, aşıda, bu kentlere öncelik verilmesi gerektiğini savunanlar var, ancak şimdilik aşı eşit olarak dağıtılıyor. Oslo’da bu ay sonuna kadar hasta bakım evlerindeki herkesin iki doz aşılanmış olmasına çalışıyoruz. Ondan sonra da diğer öncelikli gruplar gelecek.

Oslo

Belediye olarak Oslo’luların hafta sonlarında doğaya, kayağa vs giderken toplu taşımacılık kullanmamalarını istiyoruz. Yakın çevrelerindeki, yaya olarak gidebilecekleri yerlerde gezinti yapmalarını öneriyoruz.

Kurallar

Kuralları tekrar edelim. Tüm ülke için 18 Ocak’a kadar geçerli olacak kural ve önlemler şunlar:

• İki hafta eve kimse davet edilmeyecek. Yalnız yaşayanlara, aynı kişi olması şartıyla bir ya da iki kişi ziyarete gelebilir. Ya da yalnız yaşayan bir kişi aynı tek bir aileyi ziyaret edebilir. Aynı gruptan (“kohort”) olan yuva ve ilkokul çocukları birbirlerine gidebilir.

• Dışarda alkol satışı yasak.

• Ev dışındaki özel aranjmanlarda en çok 5 kişi bir araya gelebilecek.

• Diğer resmi aranjmanlarda on kişi bir araya gelebilecek, ama herkesin oturacak sabit koltuğu varsa 200 kişiye kadar bir arada bulunabilir.

• Üniversite ve yüksek okullarda eğitim, 18 Ocak’a kadar dijital bir şekilde yürütülecek.

• Tüm ortaokul ve liseler kırmızı seviyeye geçecek.

• Hem Norveç dışında hem Norveç dışında kesinlikle gerekmeyen seyahatler yapılmayacak.

• Evden çalışabilen herkes evden çalışmak zorunda.

• Alışveriş merkezleri ve dükkanların giriş çıkışlarını kontrol etmesi gerekiyor ve içerde kaç kişi olduğuna dair bir sınırlama koymaları gerekiyor. 

• Tüm organize boş zaman faaliyetleri, spor aktiviteleri, kültür aranjmanları ve dini aranjmanlar 18 Ocak’dan sonrasına ertelenecek.

• Dışardaki faaliyetler arada en az 1 metre mesafe tutulabiliyorsa gerçekleştirebilir.

• Yuvalar ve ilkokullar normal eğitime devam ediyor.

Buna ek olarak Oslo’da 10 Kasım’dan beri geçerli olan kurallar şunlar:

• Dışarıda içki satışı yasak. Restoranlar ve benzeri yerler, alkol servisi yapmadıkları sürece açık.

• Tiyatro, sinema, konser, müze gibi, kültür ve boş zaman faaliyetleri sunan mekanlar kapalı.

• Kapalı mekanlardaki tüm aranjmanlar yasak.

• Yetişkinler için tüm boş zaman faaliyetleri iptal 

• Çocuklar ve gençler için boş zaman faaliyetlerine devam ediliyor ancak müsabakalar, yarışmalar, kupa karşılaşmaları ve turnuvalar yapılmıyor.

• Takside maske takmak zorunlu.

• Dükkanlar ve alışveriş merkezleri, müşteriler arasında 2 metre mesafeyi korumak ve gözcü (“vakthold”) bulundurmak zorunda.

• Evden çalışabilenler evden çalışmak zorunda.

• İş ve okul dışında, yakın olarak görüştüğün kişilerin sayısı bir hafta içinde 10’u geçmemek zorunda.

• Özel toplantılarda veya ziyaretlerde 10 kişiden çok kişi bir arada olmayacak. Bu kural hem kapalı hem açık mekanlar, hem çocuklar hem yetişkinler için geçerli.

Oslo’daki sıkı tedbirler de iki hafta daha uzatılıyor. Kapalı mekanlardaki faaliyetlerin yasaklanması, ilkokul çocukları ve daha küçük çocukları da kapsamak üzere uzatıldı. 

Askim’de koronalı olduğunu bile bile aile yemeği düzenleyen bir kişi 20.000 kron cezaya çarptırıldı.

Kristiansand’da 150 kişinin katıldığı bir müzik bingosunda 20 kişiye korona bulaştı.

Sonunda hükümet yurtdışından gelenler üzerindeki kontrolü de arttırdı. Ancak karantina kurallarının uygulanmasında hala problem olduğunu düşünüyoruz. 

Polis, Norveç’e girenler arasında, sahte korona testleri ile girenler olduğunu tespit etmiş. Yılın ilk üç gününde Torp Havaalanı’ndan bu sebeple 54 kişi geriye yollanmış.

Aşı ve sağlıkla ilgili diğer konular

Norveç’te bilindiği gibi, Pfizer aşısı onaylandı ve yapılmaya başlandı. Sıranın bize gelmesine daha çok var ama, böylelikle yavaş yavaş etrafımızı sarmalamış olan “korona baloncuğundan” çıkmaya başlıyoruz. 

Moderna aşısı da Avrupa Birliği tarafından Çarşamba günü onaylandı. Bu aşı da, Pfizer aşısı gibi, iki doz olarak verilen bir aşı. Haftaya Norveç’e bu aşıdan 4000 doz, daha sonraki haftalarda ise 10.000 doz gelecek Mart’tan itibaren haftada 30.000 doza kadar artacak.

Astra Zeneca aşısı, Avrupa Birliği tarafından 25 Ocak’ta kabul edilirse, Norveç’e Nisan’dan önce 2 milyon doz aşı gelmiş olacak. Geçtiğimiz Cuma günü de, ayrıca Norveç’e 7,2 milyon doz Pfizer aşısı geleceği de açıklandı. 

Şu an itibariyle sadece hasta bakım evlerinde (“sykehjem”) yaşayanlar ve küçük bir grup sağlık çalışanı aşılanıyor. Aşılananların da ilk etapta maske takmayı bırakmaması isteniyor. Çünkü koronaya karşı bağışıklık oluşması için, iki hafta kadar bir süre geçmesi gerekiyor. Eğer ikinci doz aşı yapılmazsa, birincisinin etkisi bir süre sonra kayboluyor. İkinci doz birinciden üç ila dört hafta sonra yapılırsa, aşının vücudu korumaya başlaması bir hafta alıyor.

Aşıların %20’sinin sağlık çalışanlarına yapılması kararlaştırıldı, çünkü sayılar artmakta. Sağlık çalışanlarının arasında acil serviste çalışanlar, aile hekimleri ve aile hekimleri ofislerinde çalışan elemanlar, hasta bakım evlerindeki hemşireler ve evlere giden hemşirelere incelik veriliyor. Buna ek olarak hastanede çalışan 15.000 kişiye de aşı öncelikle yapılacak, ama mesela Oslo’ya ikinci haftada 6000 aşı gelecek, bunun %20’si 1200 olduğu için sadece 1200 sağlık çalışanına aşı yapılabilecek.

Norveç Sağlık Bakanı, paskalyada durumun oldukça değişmiş olacağını, yaz geldiğinde daha normal günlere kavuşmuş olacağımız müjdesini vermişti, ama bunun olabilmesi için aşılamanın daha hızlı gitmesi gerekiyor. Oysa şu an itibariyle aşılama çok yavaş gidiyor. Bu yüzden hükümet ağır eleştiri altında. Çarşamba günü itibarıyla henüz sadece 4036 kişi aşılanmıştı. Oysa örneğin Danimarka’da 63.200 kişi aşılanmış bulunuyor. 

Halk Sağlığı Enstitüsü’nün bildirdiğine göre, Norveç’te Eylül sonuna kadar 5 milyon kişinin aşılanması için gereken aşı gelmiş olacak.

Hasta bakım evlerinde yaşayan ve aşılanan 3000 kişi arasında 11 kişiden aşının yan etkisi ile ilgili haber alındı. Bu yan etkiler grip aşısının yan etkilerinden daha ağır olsa da, tehlikesiz ve geçen bir süre sonra geçen yan etkiler, diyor Norveç İlaç Ajansı (Legemiddelverket). Hasta bakım evinde ölen 2 kişi de bu 11 kişinin içinde. Olayın aşıyla ilgili olup olmadığını araştırmak üzere bilgi toplanmaya devam ediliyor. Tıbbi direktör Steinar Madsen, Norveç’teki hasta bakım evlerinde haftada 400 kişinin öldüğünü, bunun aşıyla ilgisi olmamasının oldukça muhtemel olduğunu söylüyor.

Okul

Norveç’te Ocak başından beri, Oslo’da ise Kasım aydan beri ortaokul ve liseler kırmızı seviyede. Yani eğitim kısmen okullarda, kısmen evlerde veriliyor. İlkokullara ise belediyelerin kendileri karar veriyor. 

Oslo yerel yönetiminin Eğitim Bakanı, Sosyalist Sol partisinden partidaşım Inga Marte Torkildsen, Oslo’da ilkokullarda ve yuvalarda bu uygulamaya geçilemeyeceğini, çünkü bunun sonuçlarının küçük çocuklar için çok büyük olduğunu söylüyor. Bunun Oslo’daki varlıklı ailelerle varlıklı olmayan ailelerin  çocukları arasındaki farkı daha da arttıracağını, çünkü evde yapılan derslerin kalitesinin ailelerin eğitim seviyesine göre değişeceğini ifade ediyor. Ayrıca bu durum pek çok çocuk için psikososyal problemlere de sebep oluyor. Kızıl Haç da (“Røde Kors”) okulların kapalı olmasının gençleri izolasyona ittiğini, bunun da bazı gençler için çok ciddi sonuçlar doğurabildiğini söylüyor.

Yabancı kökenliler arasında korona

Norveç’teki Somalililer, Eritreyalılar, Afganistanlılar, Etiyopyalılar ve İsveçliler son haftalarda Norveçliler’den daha çok test ettiriyorlar kendilerini. Bu da olumlu bir gelişme. Ancak bu gruplar arasında test ettirenlerde de, daha yüksek oranda korona görülüyor. Somalililer arasındaki korona oranı Norveçlilerinkinden 10 kat daha fazla: 100.000 Somalili arasında 1080’inde korona görünüyor. Test olan Somalilerin % 21’inde, Pakistanların % 15’inde görüldü. Bu oran Norveçliler arasında sadece %2,5-3 civarında.

Groruddalen og Søndre Nordstrand korona oran çok yüksek. Geçtiğimiz yılın son haftasında korona olanların %38’i Norveç dışında doğmuş olan kişilerdi. Bunun sebeplerinden en önemlileri, yabancı kökenlilerin daha küçük evlerde ve daha çok sayıda bir arada yaşıyor olması ve hastalığın bulaşmasının daha mümkün olduğu işlerde çalışıyor olmaları.

Norveç’te diğer konular 

Bu sene seyahat edebilecek miyiz? Tryg Forsikring adlı sigorta şirketinin yaptığı araştırmaya göre, Norveç’te her on kişiden dördü 2021’de seyahat etmeyi planlıyor. Ancak bu sigorta şirketi, müşterileri uyarıyor: eğer şu an kırmızı olan bir ülkeye tatil için bilet alırsanız, seyahat ne zaman yapılacak olursa olsun, tatili iptal hakkınız yok.

Geçtiğimiz hafta içerisinde hükümet, sokağa çıkma yasağı uygulayabilmek için yasa önerisi hazırladı. Öneride sokağa çıkma yasağının 21 gün için uygulanabilmesi “günü yaptığı basın toplantısında Norveç’te şu an, böyle bir yasanın uygulanmasını gerektirecek bir durum olmadığının altını çiziyor. “Eğer bir gün bu yasayı uygulamak zorunda kalırsak, muhtemelen bu sınırlı bir bölge ve günün belirli saatleri için aktüel olacaktır,” diyor. 

Halkın hareket etme özgürlüğünü kısıtlamak çok ciddi bir konu olduğu için, yasa tasarısında yasanın uygulanması söz konusu olduğu zaman, hemen parlamentoya bildirilmesi, parlamentonun da sokağa çıkma yasağını, bir hafta içersinde kısmen veya tamamiyle kaldırabilmesi öneriliyor. Yasa tasarısı şu anda öneriye açık. Önerileri yollamak için son tarih ise 31 Ocak 2021.

Dünya

Amerika’da Perşembe günü tek bir günde tam 3900 kişi koronadan hayatını kaybetti. Bu şimdiye kadar olan en yüksek sayı. Böylelikle Amerika Birleşik Devletleri’nde ölü sayısı 357.000’e ulaşmış oluyor.

Kaliforniya’da Moderna aşısının korunduğu bir dondurucu bozulunca, aşı ziyan olmasın diye 850 kişi hızla aşılanmış.

Avrupa’da da Norveç gibi aşılama yavaş gidiyor. Almanya’da da vatandaşlar oldukça kızgın, çünkü Pfizer Alman aşısı olmasına rağmen, Almanya’da aşılamanın İngiltere, Amerika ve İsrail’den daha yavaş gitmesine tepki gösteriliyor. Basına sızan haberlere göre, İsrail Pfizer aşısı için Avrupa Birliği’nin ödediği paranın iki katını ödedi ve daha çabuk aldı. Bu arada Pfizer aşısı, İsveç ve İngiltere’nin birlikte geliştirdiği Oxford aşısının 13 katı daha pahalı ve bu aşılar içinde en pahalısı da Moderna.

Herkese koronadan uzak, sağlıklı bir hafta diliyorum.

Ek:

Norveç’te son iki haftada toplam ve her günkü vaka sayısı: 

Oslo’da son iki haftada toplam ve her günkü vaka sayısı:

Norveç’te son iki haftada toplam ve her gün hastaneye yatan sayısı: 

Norveç’te son iki haftada toplam ve her gün yoğun bakıma yatan sayısı: 

Kaynak:

• Aftenposten, 5-10 Ocak 2021

• Halk Sağlığı Enstitüsü, FHI, www.fhi.no