Gratulerer med dagen!

Norges nasjonalsang begynner med ordene "Ja, vi elsker dette landet!". 17. mai er en festdag hvor vi feirer Norges første frie grunnlov basert på grunnleggende prinsipper som folkets suverenitet, maktfordeling og menneskerettigheter. Tusenvis av mennesker strømmer vi ut ut i gatene for å feire felleskap, frihet og demokrati. Vi feirer oss selv som har skapt og ivaretar vårt frie samfunn. Ja, vi feirer faktisk oss selv som klarer å leve i fred.

Som norsk-tyrker får dagen meg til å tenke på Tyrkia: Hva er det folk ønsker i Tyrkia? I disse dager når folket er svært polarisert, er det fortsatt noe som man mener man har skapt sammen og og som alle deler, er det noe felles man ønsker å feire år etter år?

I en sterkt polarisert Tyrkia, kan en utvei,  et kompromiss, et lim være ”respekt”. Rett og slett. Kun respekt. Respekt som er hovedpremissen bak demokratiet og fred. Kan tilhengere av AKP, CHP, HDP, de høyreorienterte, venstreorienterte, religiøse, ikke-religiøse, sekulære, tyrkere, kurdere, sunnimuslimer, shiamuslimer... bli enige om "respekt" og ikke så mye mer?  Respekt for andres tro og tenkning, respekt for andres bidrag til samfunnet gjennom sitt arbeid, respekt for forskjeller og respekt for retten til å uttrykke sin tro og tanker?

Det som gjør Norge et demokratisk land, er nettopp det faktum at alle er frie til å ha sine meninger, uansett hvor motsigende de er, og de kan forsvare sine meninger. At alle respekterer denne friheten. Demokrati er ikke kun et styreform i Norge: Demokrati er en væremåte. Det er en atferd. Det er en del av kulturen. Vi feirer denne kulturen, dette felleskapet, friheten og demokratiet med ballonger, is og pølser og ikke med tanker og militærparader siden den tyske okkupasjonen og i de siste 70 årene.

For å kunne feire felles verdier i felleskap og med glede, må vi satse på enda mer på respekt, frihet og demokrati i dagens Tyrkia. Respekt må være limet som limer oss sammen. Og den politiske viljen må være garantisten for dette; politikken må tilrettelegge for felleskap og respekt i samfunnet. Bare at vi har respekt, kan vi leve med meningsforskjeller, ja, til og med polariseringen.

Det er ingen annen utvei: Tyrkias folk må lage en avtale seg i mellom. Uavhengig av politiske ledere og politikken. Denne avtalen må handle om respekt for hverandre med demokrati som hovedmålet. Så kan det tyrkiske folket feire felleskap på samme måte som vi gjør hver 17. mai.

Gratulerer med dagen alle verdens gode folk - med nordmenn og tyrkere!

Norveç milli bayramı 17 Mayıs'ın düşündürdükleri

Norveç’in milli marşı “Evet, biz bu ülkeyi seviyoruz!” sözleriyle başlıyor. Norveç’in ilk özgür, temel ilkeleri de halkın egemenliği, güçler ayrılığı ve insan hakları olan anayasasının kabul edildiği 17 Mayıs bir bayram günü olarak kutlanıyor. Oslo’da 17 Mayıslarda on binlerce insan sokaklara dökülüp, beraberliği, kardeşliği, özgürlüğü ve bunun garantisi olan demokrasiyi kutluyor. Aslında kutladıkları, özgür bir toplumu yaratan, barış içinde yaşamayı beceren kendileri.

Ya biz neyi seviyoruz Türkiye’de? Bir büyük kutuplaşmanın içinde olduğumuz bu günlerde, yine de hepimizin ortak olarak yarattığımız bir şeyi, bir yanımızı kutlamayı birlikte istememiz düşünülebilir mi?

Kutuplaşmış Türkiye insanının çıkış yolu, uzlaşma zemini, mutabakat tutkalı, demokrasinin de ön koşulu olan en temel değer, “saygı” olabilir mi? AKP’li, CHP’li, HDP'li, sağcı, solcu, dinci, dinsiz, laik, türk, kürt, alevi... sadece ve sadece “saygı” konusunda anlaşabilir miyiz? Karşısındakinin inancına, düşüncesine, yaptığı iş yoluyla topluma kattıklarına, farklılığına, inanç ve düşüncelerini dile getirme hakkına saygı.

Norveç’e demokratik bir ülke diyorsak, bu tam da değişik siyasi görüşlerce benimsenen değerlerin, birbirine ne kadar zıt olursa olsun, demokratik ve saygılı bir ortamda özgürce benimsenebilip savunulabilmesindendir. Norveç’te dindarı da solcusu da demokratik bir şekilde davranır. Demokrasi çoğunluğun içine sindirdiği bir kültür, bir duruş, bir davranış biçimidir. Alman işgalinden bu yana, son 70 yıldır özgürlük günü 17 Mayıs’ın tanklarla ve askerlerle değil, balon ve dondurmalarla kutlanmasının temelinde yatan şey de, kutlananın beraberlik, özgürlük ve demokrasi olmasıdır.

Norveç toplumu gibi bir toplumu Türkiye toplumu için de, Norveç insanının duyduğu kıvancı Türkiye insani için de özlüyorsak ortak paydamız, mutabakatımız, toplumsal tutkalımız saygı, özgürlük ve demokrasi olmalıdır. Politik irade de bunların tökezleyeni değil, güvencesi olmalıdır. Bundan gayri isteyen istediğini sevebilir, istediği kadar kutuplaşabilir.

Başka çare yok. Bizler, Türkiye’nin bireyleri olarak aramızda politikacı ve liderlerden bağımsız, kanunlarla belirlenemeyecek toplumsal bir sözleşme yaratmak zorundayız. Ana maddesi saygı, ana hedefi de demokrasi olan bir sözleşme! 

O zaman biz de kardeşlik bayramlari kutlayabiliriz birlikte.


---

Not: Norveç anayasa degişiklikleri ile ilgili önceki bir yazim