Resimde, İngiltere’de ilk aşı yapılan 90 yaşındaki kişiyi, ve sağlık hizmetlerinin alkışlarını görüyoruz. |
Koronayla ilgili yeni önlemler ve haberlerle bu akşam, 20 Aralık, Norveç saatiyle saat 21.30, Türkiye saatiyle 23.30’da yine Radio inter fm 105.8 de beraberiz.
Radyoyu internet üzerinden, http://interfm.no/nettradio/nettradio/ adresinden dinleyebilirsiniz.
Programdan sonra konuşmanın metnini aşağıda bulabilirsiniz.
(En oppsummering på siste ukens hendelser knyttet til korona, helse- og økonomikrisen i Norge og i Oslo - på mitt morsmål, tyrkisk.)
HAFTANIN HABERLERİ
Son dakika haberleri
İngiltere’de yeni bir mutasyon tespit edilmiş ve bunun bulaşma hızı diğer virüse göre %70 daha fazla. Yani bu virüsün bulaşması çok daha kolay. Bu yüzden şu an Norvec’te olup, son iki hafta icinde İngiltere’de olmuş olanlar test olmalı. Bugün veya önümüzdeki günlerde Norveç’e gelecek olanlar da!
Hollanda ve Belçika, İngiltere’den gelişleri yasaklamış durumda. Bu aksam İsveç de yasakladı. Oslo Yerel Yönetimi başkanı Raymond Johansen da bu akşam 8’de yaptığı açıklamada, Norveç’in de İngiltere’den gelişleri yasaklamasını istedi.
Virüsün bu tarzının kişiyi daha çok hasta yapmadığı, aşının bu mutasyona da iyi geldiği söyleniyor. Norveç’te henüz rastlanmadı bu varyasyona; Danimarka, Hollanda ve Avustralya’da rastlandı.
Sayılar ve vakalar
Oslo’da pazartesi günkü habere göre iyi giden şeyler şunlar:
- Koronanın bulaşma hızı biraz düştü ve sabit bir halde gidiyor. Günde ortalama 100 kişi civarında. Bundan dört hafta önce, yani Oslo kapanmadan önce günde 140 civarındaydı.
- Ikincisi, Oslolular kurallara büyük ölçüde uyuyorlar.
- Üçüncüsü daha az seyahat ediyoruz şehir içinde. Cumartesi günleri alışverişten kaçınıyoruz.
Pek iyi gitmeyen şeyler şunlar:
- Bazı gruplar daha da problemli bir hale geldi: bunlar psikolojik problemleri olan gençler, uyuşturucu bağımlıları, vs.
- İkincisi işsizlik artıyor.
- Üçüncüsü yuvalar ve okullarda durum zor. Özellikle öğretmenler çok yıpranmış durumda. Oslo okulunun 841 çalışanı “çalışamaz“ durumda.
Noel’e girdiğimiz bugünlerde ne yazıkki sayılar yine artmakta. Bunun nedenlerinden biri daha çok kişinin test yaptırması da olabilir. Bir önceki haftaya göre %8 oranında arttı test yaptıranlar. Oslo ve Viken hala Norveç’te en çok vaka görülen yerler. Her on yeni korona vakasından yedisi burada görülüyor.
Yani bundan sonra, Noel ve yılbaşı aranjmanları nedeniyle, Ocak ayında yine koronanın artması öngörülüyor. Üçüncü bir dalgaya hazırlanıyor sağlık makaml
Oslo’da ilk ve ortaokullarda da en çok korona görülen bölgeler Oslo‘nun doğusundaki bölgeler. Bu da evlerin küçüklüğü ve aynı evde yaşayan aile bireylerinin sayısının çok olması ile ilgili.
Çoğunlukla korona evde geçiyor: %46
Ondan sonra iş ve üniversiteler geliyor %17
Daha sonra özel aranjmanlar geliyor %9
En sonda yuva ve okullarda %5
Kurallar ve diger önlemler
Osloda alınan tüm tedbirler 7 Ocak’a kadar devam edecek.
Kuralları tekrar edelim. Oslo’da geçerli olan kurallar şunlar:
• Dışarıda içki satışı yasak. Restoranlar ve benzeri yerler, alkol servisi yapmadıkları sürece açık.
• Tiyatro, sinema, konser, müze gibi, kültür ve boş zaman faaliyetleri sunan mekanlar kapalı.
• Kapalı mekanlardaki tüm aranjmanlar yasak.
• Yetişkinler için tüm boş zaman faaliyetleri iptal
• Çocuklar ve gençler için boş zaman faaliyetlerine devam ediliyor ancak müsabakalar, yarışmalar, kupa karşılaşmaları ve turnuvalar yapılmıyor.
• Takside maske takmak zorunlu.
• Dükkanlar ve alışveriş merkezleri, müşteriler arasında 2 metre mesafeyi korumak ve gözcü (“vakthold”) bulundurmak zorunda.
Bunlara ek olarak, daha önceden koyulmuş olan şu önlemler devam ediyor:
• Evden çalışabilenler evden çalışmak zorunda.
• İş ve okul dışında, yakın olarak görüştüğün kişilerin sayısı bir hafta içinde 10’u geçmemek zorunda.
• Özel toplantılarda veya ziyaretlerde 10 kişiden çok kişi bir arada olmayacak. Bu kural hem kapalı hem açık mekanlar, hem çocuklar hem yetişkinler için geçerli.
Oslo’da yeni yılda yılbaşı gecesi havai fişek atışı yasak.
Korona önlemleri Ocak ayinın ortasına kadar uzatıldı.
Osloda bir kişi, üç yıl altı ay hapse mahkum edildi korona pandemisi sırasında hileyle 5 milyon kronluk yardım aldığı için.
Aşı ve sağlıkla ilgili diğer konular
Testlerin sonucu artık telefona mesajlarda yollanıyor.
Tüm zengin ülkeler, kendi nüfuslarını defalarca karşılayacak kadar aşı ısmarladı. Asya ve Afrika’daki ülkeler ise 2024’e kadar aşı beklemek durumunda.
Norveç’te de yakında aşılama başlayacak. İngiltere’de ve Amerika’da zaten başladı. Norveç’te 27 Aralık‘ta ilk aşı yapılabilir dedi Başbakan. Diğer aşılar da muhtemelen onaylanacak. Yalnız bir problem var: o da zengin ülkelerin, yani Avrupa birliği ülkeleri ve beş zengin ülkenin, tüm aşı dozlarının yarısını ısmarlamış olmaları. Bu ülkelerin nüfusları ise dünya nüfusunun sadece %13’ünü oluşturuyor. Yani eşitlik yok! Eğer böyle devam ederse, yoksul ülkelerdeki insanların çoğu 2024 yılına kadar beklemek zorunda kalabilir.
Bu durum ise sadece yoksul ülkelerin problemi olmaz; tüm dünya koronadan kurtulmadıkça zengin ülkeler de tam anlamıyla güvende olmayacağı için. Ben de bu konuda gazeteye bir yazı yolladım. Yazıda, Norveç’in Güney Afrika ile birlikte Dünya Sağlık Örgütü’nün atadığı bir komisyonun başkanlığını yöneteceğini, bu komisyonun da dünyada aşının eşit bir şekilde dağıtılmasından sorumlu olduğunu hatırlattım. Öyleyse neden Norveç görevini yerine getirmiyor? diye soruyorum bu yazımda.
Osloda 4000 kadar yaşlı bakım evlerinde kalıyor. Önce bunlara aşı yapılacak. Daha sonra da sırayla yaşa göre aşı yapılacak; yani gençler yaza kadar beklemek durumunda kalacak.
Sıralama şöyle:
-bakım evlerinde yaşayanlar
-65 yaşın üzerindekiler
-18-64 yaş grubunda olup, başka hastalıklar yüzünden risk altında olanlar
-Nüfusun 18-64 yaş arasındaki diğer bölümü
Aşı olmak için başvurmak gerekmeyecek. Kişiye aşı için bir saat verilecek, o saatte gelip aşı olması istenecek. Aşı ücretsiz olacak. Belediye kimin sırası gelirse, ona haber verecek. Oslo Belediyesi olarak önümüzdeki altı ay içinde 250.000 doz aşı olacağı hesabı ile hareket ediyoruz. Osloda 18 yaşın üzerinde 560.000 kişi yaşıyor. Bunların 80.000’i 65 yaşın üstünde.
Sağlık çalışanları, ilk etapta diğer grupların önünde olmayacak. Ancak virüsün dağılma hızında bir değişiklik olursa, sağlık personeline öncelik verilecek. Oslo’nun 15 bölgesinde aşı istasyonları kurulacak. Buralarda haftada 4200 aşı yapılabilecek. Buna ek olarak, daha çok sayıda aşı geldiğinde dört daha büyük aşı merkezi kurulabilmesi de planlanıyor. Burada gerekirse haftada 48 44.800 kişiye kadar aşı yapılabilecek.
Şu anki tahminlere göre önümüzdeki altı ay içinde 2.500.000 doz aşım temin edilmiş olacak. Aşı iki kere yapılacağı için 1.250.000 kişi başı yapılabilecek. Bu da risk grubu içinde olanların %70 ini ve sağlık personelini karşılıyor.
Özetle:
-belediyeyi ya da fastlege’yi araman gerekmiyor aşı olmak için, belediye seni arıyor.
-Aşı ücretsiz
-en yaşlıdan en gence doğru aşı yapılacak
-65 yaşın üstündekilere öncelik verilecek
-65 yaşın altında olanlar arasında risk grubundakilere öncelik verilecek
-65 yaşın altındaysan ve sihatin yerindeyse aşı için aylarca beklemen gerekebilir
-Aşıların hiçbirinde yaşayan canlı koronavirüsü yok o yüzden aşı olarak korona olunmuyor. Ancak geçici yan etkileri olabilir ateş gibi. Bu yan etki de vücudumuzun aşıyla uğraştığını gösteriyor.
Aşıyla ilgili sorulan pek çok soru var, şimdi ben de bunları özetlemeye çalışacağım, Halk Sağlığı Enstitüsü’nün baş doktorlarından Preben Avitsland’in verdiği cevapları aktaracağım Türkçe olarak. Bu cevaplar dün yayınlandı:
Aşı hakkında ne biliyorsunuz şu an itibarıyla?
Su an itibari ile sadecePfizer/Biontech ve Astrazeneca/Oxford aşıları hakkında bilgi yayınlanmış, geniş çaplı çalışmalar yapılmış durumda. Biliyoruz ki her iki aşı da, ciddi yan etkileri olmaksızın koronaya karşı koruyorlar. İkinci aşı koronaya karşı koruyamıyor ama koronaya yakalanırsan hasta olmamanı sağlıyor ki bu da en önemli şey. İlk aşının da koronaya karşı koruyup korumadığını bilmiyoruz.
Aşı olmuş kişiler korona olursa başkasına bulaştırabilirler mi?
Evet bu mümkün olabilir
Aşı olmuş kişiler Norveç’e geldiklerinde karantinadan muaf olacaklar mı?
Hayır, bu şimdilik aktüel değil. Çünkü aşınin ne derece koruyup, başkalarına bulaşmayı ne derece önleyeceğini bilmiyoruz.
Aşılar bizi nasıl koruyor?
Normalde aşılar, ölü ya da güçsüz virüs barındırır. Bunlar insanı hasta etmez, ama vücuda asilanınca, savunma sistemi gerçekten bir virüsü taarruzuyla karşı karşıya olduğunu sanır ve biraz ateş, biraz kendini kötü hissederek savunabilir vücudunu. Ve savunma sistemi bu virüs hakkındaki bilgiyi daha sonra kullanılmak üzere hatırlar.
Norveç’e gelecek aşılar hakkında neler biliyorsunuz?
Aşılar Norveç’te kullanılmaya başlanınca ne kadar süreyle koruyabileceğini öğreneceğiz; artı, tüm yaş gruplarıni, kronik hastalıkları olanlari koruyup korumadığını öğreneceğiz. Az görülen yan etkileri olup olmadığını öğreneceğiz.
PfizerAşısı ve Moderna aşısı mRNA teknolojisine dayanıyor. Bu ne demek?
«– Først er det greit å vite at arvestoffet finnes som DNA inni kjernen i alle cellene våre. DNA innehol- der oppskriften på proteiner, som er byggesteinene i kroppen. Når det skal lages mer av et protein, ko- pieres oppskriften på akkurat dette proteinet.
Kopien kalles budbringer-RNA eller mRNA. Det- te stoffet fraktes ut av cellekjernen til selve celle- plasmaet og de små proteinfabrikkene som heter ribosomer. Her brukes selve oppskriften til å lage akkurat det riktige proteinet, og så går oppskrif- ten i stykker. Da skjer det altså ingen endringer i cellenes DNA, altså arvestoffet vårt.
De nye mRNA-vaksinene inneholder en kopi av oppskriften på koronavirusets piggprotein, altså piggene som dekker overflaten til viruset. Denne kopien sprøytes inn i kroppen og noen celler i ar- men. Her leses oppskriften slik at det lages litt pigg- protein. Da våkner immunsystemet og starter et motangrep mot piggproteinet som immunsyste- met oppfatter som hele koronaviruset. Dermed blir man immun mot det ekte viruset.»
Hvordan virker vaksinen Astra Zeneca/Oxford?
– Denne virusvektorvaksinen inneholder et ufarlig forkjølelsesvirus som ikke kan formere seg og gi sykdom, men som har med seg genet for pigg- proteinet fra koronaviruset. Dermed lures noen celler i armen til å produsere piggproteinet.
– Da våkner immunsystemet og starter et mot- angrep mot piggproteinet, som immunsystemet oppfatter som hele koronaviruset. Og dermed blir man immun mot det ekte viruset.
Vücudun dayanma kapasitesi sınırlı mı aşılara karşı? Yani bir sınırı var mı kaç aşı olabileceği konusunda insanın?
Hayır. Vücut mikroplarla uğraşmaya alışık. Savunma sistemi zaten her an bu işlerle uğraşıyor.
Korona olmuş kişilere de aşı yapılacak mı?
Evet, çünkü vücudun Korona geçirdikten sonra ne kadar süreyle bağışık olduğunu bilmiyoruz. Eğer korona belirtileri varsa aşiya çağırdığımız bir kişide, bu semptomlar gittikten sonra aşı olmalarını öneriyoruz.
Okul ve gencler
Oslo’da Noel’de pekçok okul açık tutuyor. Ve okullarda çeşitli faaliyetler düzenliyor. Mesela Jordal okulunda, okul 21 ila 26 Aralık tarihleri arasında açık olacak, hatta burada Noel’i bile kutlayabilecek öğrenciler. Yine Noel’de açık olan diğer okullar arasında şu okullar da var: Granstangen, Lindeberg, Bjørnholt vgs, Etterstad vgs, Grorud, stasjonsfjellet og Fernanda Nissen okulu. Vestre Aker Okulu’nda da Noel boyunca bir “yardım telefonu“ kurulmuş durumda.
Grorud: Fyrhuset Müzik kursu
Grünerløkka: Mobil bir kulüp var burada çeşitli faaliyetler düzenleniyor
Nordre Aker: Yarışmalar, film geceleri, Noel atölyesi, kış faaliyetleri planlanıyor
Sagene: Torshovdalen kizak kayma, dışarda mangal
Stovner: Stasjonsfjellet okulu. Telefon hatti.
St. Hanshaugen
Marienlyst og Hammersborg fritidsklubb
Søndre Nordstrand: Lærdal fritidsklubb
Hjertet av Holmlia
Bunun nedeni gençlerin tatil boyunca, Koronadan bunalan aileler, stresten, şiddetten… kurtulabilmesi, bir nefes alabilmesi.
Yabancı kökenliler arasında korona
Geçtiğimiz hafta korona görülenler yani 50. haftada korona görülenlerin %36’sı göçmen kökenli. 46 ve 49. haftalar arasında test edilen Somali, Eritre, Pakistan, Irak, Türkiye ve Romanyalı kiside %10’un üstünde pozitif çıktı. Buda Norveçlilerin beş katı daha yüksek. Ancak sevindirici bir haber göçmen kökenlilerin daha çok test yaptırmaya başlamış olması, ancak daha da çok yaptırmaları gerekiyor.
Gazetede yapılan bir röpörtaja göre Polonyalılar arasında koronanın daha yaygın olmasının nedeni, başlangıçta Polonyalıların bu işi pek ciddiye almaması. Norveç’e gelen Polonya, Litvanya, İtalya ve Romanya’dan gelenler arasında (100.000 kişi kadar yaklaşık), 2000’in de korona virüsüne rastlandı. Polonyalılara göre ise işverenler Polonyalıları işçileri kullandılar ve de sürekli değişen kuralları takip edemediler. İşverenlerin korona önlemlerine uyumamalarını istediğini söylüyorlar. Hatta bazı kurnazlıklardan da bahsediyorlar.
Örneğin işveren, onlara iki tane bilet almalarını söylemiş Norveç’e gelirken. Bir tanesi asıl tarihten on gün önceki tarihteki bilet. Eğer iş yerinde birisi soracak olursa, o on gün önceki bileti göstermeleri söylenmiş. Karantinadan muaf olmak icin.
44. haftada Polonyalılar arasındaki korona bulaşması «top yapmıştı» 322 kişiyle. Ondan beri daha sıkı önlemler dolayısıyla 49. hafta itibari ile 66’ya inmiş durumda.
Norveç’te diğer konular
Yillik maas gorusmeleri, korona nedeniyle ertelendi. Rahipler de grev yapıyor. Norveç’te 1100 rahip bulunuyor. Bunlardan 15’i grevde. Bu rahiplere ek olarak, kilisede çalışan diğer görevlilerden de greve giden var. Grevin nedeni beş yıldır ertelenen maaş artışı. Rahipler, eğer maaşlarda düzenleme yapılmazsa, yeni rahiplerin bu göreve başlamamasından endişe duyduklarını söylüyorlar.
Korona oteli tartışılmaya devam ediyor. SV söz konusu yasanın parlamentoda görüşülmesini istiyor.
Finn.no’da yılbaşı için yardım isteyenler, yiyecek isteyenler ilan veriyor. Şu an itibari ile Oslo ve Viken de 200 kişi yardıma ihtiyacı olduklarını yazmış ki. Bunların çoğu koronanın yaşam şartlarını iyice zorlaştırdığını yazıyor. Buna karşılık 1000 kişi de başkalarına yardım etmek istediğini yazmış. Örneğin ilanlardan birinde “Sekiz yaşındaki Manus, ihtiyacı olan birine Noel hediyesi veriyor vermek istiyor,” diye yazmış.
Oslo Hükümeti’nin Calışma Bakanı Rina Mariann, şu an Osloda 34.822 işsiz bulunduğunu söylüyor. Bu da pandemi başlamadan önceki sayının üç katı daha fazla.
Aşılarla korona geçtikten sonra önümüzdeki yıldan itibaren ekonomide bir patlama olacağı öngörülüyor bu sene fazla para harcanmadığı için.
Dünya
İngiltere’de durum kontrol altından çıkmış durumda. Marttan beri 60.000 kişi öldü. Bu Noel’de her yer kapalı olacak. Tüm toplantıları iptal edildi, hiç kimse seyahat edemiyor, birbirlerini ziyaret edemiyor ya da gece başka bir yerde kalamıyor. Yaşlıların ziyaret edilmesi de yasak.
İsveç önemleri sıkılaştırıyor. Toplu taşımacılıkta maske takılmaya başlanacak, saat 8:00’den sonra alkol satışı da yasaklanıyor. İsveç’te bugüne kadar 7993 kişi öldü.
Aftenposten’da Irak’taki korona mücadelesi ele alinmiş Cumartesi günkü gazetede. Burada yeterince önlem alınmadığını görüyoruz, camilerde hala sıkış sıkış namaz kılındığını görüyoruz, korona önlemlerin alınmadığını, hijyen koşullarına uyulamadığını görüyoruz. Sorulan kişiler ise «açlıktan ölmektense koronadan ölürüm daha iyi,» diyorlar. Bu da durumun vehametini gösteriyor tabii ki.
Fransa başbakanı Makron da korona oldu. İspanya başbakani, Portekiz başbakanı ve Avrupa birliği başkanı karantinaya girdi. Ondan önce de İngiltere Başbakanı, Amerika başkanı ve Brezilya başkanı da korona olmuştu.
68 yaşındaki Putin, Rusya’da geliştirilen korona aşısı Sputnik V aşısını olacağını söyledi.
2020 yılında güzel şeyler de oldu
Norveç çevre için koyduğu amaca ulaşmış durumda. Karbondioksit oranı %3,4 oranında azaldı.
Aşılar bulundu.
Amerika’da başkanlık seçimi demokratik bir şekilde gerçekleşti
Savaşlarda daha az kişi öldü
ırkçılığa karşı bilinçlenildi
Korona Afrika’da açlık krizine yol açmadi
Osloda opera binasının yakınında 100 metrelik yeni bir kumsal açılacak. Ayrıca son şu anda hamam açılacak
Yanlışlıkla doğum izni parası almamış olan 1000 kişinin ödemesi yapılacak
Koronaya yakalananların çoğu iyileşiyor
Süper bir enzim geliştirildi. Bu da plastigi yiyor, yani çevreye en büyük zararı veren plastik ve naylonla mücadele etmenin yolu bulundu.
Kenya’da fillerin yok olmasından korkuluyordu. Şimdi fillerin sayısı iki katına çıktı.
Dünyanın pek çok ülkesinde, ornegin Tanzanya, İrlanda, Zimbabve, Güney Sudan’da kadınlar daha çok haklar kazanabildi.
Geçen seneye göre daha az iflas kaydedildi Norveç’te.
Koronanın karanlığında dizilerle teselli bulduk.
Afganistan’ın barış görüşmelerinde ilerleme kaydedildi
Şili‘deki mayınlar tamamen temizlendi.
Norveçlililerin birbirlerine ve resmi makamlara olan güveni oldukça yüksek.
Norveç’te pandemi sırasında daha az boşanma görüldü.
Dijital yöntemlere alıştık toplantılara filan.
Kaynakça:
- Aftenposten, 14-20 Aralık
- nrk.no, 20 Aralik
