Başkaları mesafeye dikkat etmiyor diye biz de
etmeyelim diyemeyiz, çünkü korona öldürücü bir hastalık olmaya devam ediyor.
Oslo'da kurallara uymayan gece kulüplerinin ruhsatı elinden alınabilir! Oslo'da
çocuk ve gençlere yönelik yapilan pek çok yaz faaliyetinden haberimiz var mı?
Korona sırasında ırkçılık ve ayrimcilikta niçin artış oldu? Hükümet, otel
zinciri Scandic'in 1000 kişiyi işten çıkarmasını önleyemez miydi?
Koronayla
ilgili bu ve benzeri güncel sorulara cevap getirmek üzere bu akşam, Norvec
saatiyle saat 22, Türkiye saatiyle 23’de Radio
inter fm 105.8 de beraberiz. Radyoyu internet üzerinden,
http://interfm.no/nettradio/nettradio/ adresinden dinleyebilirsiniz. Konuşmanın
metnini programdan sonra, burada okuyabilirsiniz.
Sevgili dinleyiciler,
Hepinize güzel bir yaz akşamı diliyor, bizi dinlediğiniz için hepinize
teşekkür ediyorum. Bu hafta söze yine, korona konusunda dikkat etmeye devam
etmemiz gerektiğiyle başlayalım. Norveç’te, özellikle Oslo’da, kalabalık olarak
bir araya gelmek, restoran ve gece kulüplerinde aradaki mesafeye dikkat
edilmemesi hem polisi hem de sağlık kurumlarını endişelendiriyor. FHI, Halk
Sağlık Enstitüsü’nden Line Vold, Çarşamba günkü basın toplantısında, kişinin
kendisinde hastalık belirtileri görülmese de taşıyıcı olabileceğini, bu yüzden
vatandaşların disardayken korona kurallarına uymalarını istedi.
Oslo’da da yemek ve eğlence
mekanlarında mesafe ve diğer temizlik kurallarına uyulup uyulmadığı devamlı
kontrol ediliyor. Oslo Yerel Yönetimi başkanı Raymond Johansen, bar ve
restoranlarda 1 metre mesafe kuralına uyulmadığı taktirde, alkol ruhsatlarının
ellerinden alınabileceğini söyledi. Kapalı yerlerde restoran, gece kulübü
sahipleri kuralların uygulanmasını sağlıyor ama dışarıda, parklarda, gece
kulüplerinin önündeki kuyruklarda durum ne yazık ki kontrol dışı ve daha vahim
görünüyor.
NRK gazetecisi Marianne Rustad
Carlsen da, kendisinin de hastalık yüzünden 25 gün hastanede kaldığını, hala
tam kendine gelemediğini söyleyerek herkesin hastalığı ciddiye almasını
öğütlüyor.
Başkaları mesafeye dikkat etmiyor diye biz de etmeyelim diyemeyiz.
Özellikle gençleri uyarıyorum. Sağlık bakanlarının önerilerini
dinleyicilerimize tekrarlayalım:
·
Başkalarıyla
aramızda mutlaka en az 1 metre olması gerekiyor
· Birisi yanımıza 1 metreden çok yaklaşırsa,
gülümseyerek elimizle mesafeyi hatırlatmalıyız
· Eller hep sabunla veya antibac’la temiz
tutulacak
·
Kendimizde
hastalık belirtileri gördüğümüzde eve kapanıp, korona testi yaptıracağız.
Sayılar / sağlık
FHI’nin 1 Temmuz raporuna göre, Norvec’te şimdiye kadar toplam 8.861 kişide
korona görüldü. 26. haftada yeni vaka sayısı 108 idi (25. haftada 107).
Oslo’daki haftalık vaka sayısında düşüş oldu: 26. haftada 36, 25. hafta ise 55
idi. Oslo’da1 Haziran’dan beri çıkan vakaların, yarısından çoğu Søndre
Norstrand, Alna ve Stovner’de görüldü. 1 Haziran’dan beri koronaya yeni
yakalananların yaş ortalaması 20 ila 29 arasında. Norveç toplamindaki vakaların
üçte biri Oslo’da olmuş durumda.
Bir kişinin ölmesiyle, Norvec’te
toplam ölen sayısı 250 oldu. Son dört haftadır korona yüzünden hastaneye
yatirilanlarin sayısı 5 ya da daha az oldu. 20. haftadan beri 10 kişi yoğun
bakıma alındı.
Son altı haftadır, haftalık korona
vaka sayısı 80-115 arası oldu.[1]
Norvec’te belediyelerin korona karşısında hala hazırlıklı olmadığı alanlar
var. Hastalığın bulaşmasının izini sürebilmek için gerekli olan bilgisayar
uygulamaları gibi pek çok gerekli uygulama, belediyelerin çoğunda uygulamaya
geçirilmemiş durumda.
Geçen hafta, Isvec’ten gelip
Nordfjort Hastanesinde göreve başlayan yardımcı bir doktorda korona
görüldüğünü, bu yüzden hastanede 31 kişinin karantinaya alındığını söylemiştik.
1 Temmuz’dann itibaren, Isvec’ten gelip sağlık sektöründe hizmet yapacak
İsveçlilere zorunlu test uygulaması başlayacak. Oslo ve Viken’deki
hastanelerde, su an 160 İsveçli sağlık görevlisi görev yapıyor. Aftenposten’in
haberine göre bunlardan sadece 86’sina test yapılmış durumda. [2]
Oslo
Partidasim ve Oslo Belediye Başkanı Marianne Borgen, VårtOslo’da Cumartesi
günü kendisiyle yapılan söyleşide, Oslo’lulara korona krizi sırasındaki tutum
ve davranışlarından ötürü teşekkür ediyor.
Başlangıçta durumun bir “ölüm-kalim”
meselesi olduğunu söylüyor. Hükümet okulların kapanması kararıyla gelmeden önce
Oslo yerel yönetiminin (“byråd”) bu konuda zaten karar almış olduğunu,
kendisinin de bunun yapılacak en doğru şey olduğu konusunda hiç şüphesi
olmadığını söylüyor. Oslolularin o sırada kendilerini güvende hissetmelerinin
çok önemli olduğunu, bu sebeple tüm Oslo’nun kapatılıp epidemiyi kontrol altına
almanın, Oslo yönetimi için birinci öncelik taşıdığını belirtiyor. Epidemiyi
kontrol altına alamazsak, Oslolularin güvenini kaybederdik, diyor.
Mart’ta alınan kararların doğru olduğuna inanıyor, Marianne Borgen, ancak
bu, aynı şey bir daha başımıza geldiğinde yine aynı şeyleri yapacağımız
anlamına gelmiyor. Çünkü pek çok şey öğrendik. örneğin, vatandaşları kendi
dillerinde bilgilendirmelerinin ve bunu çabuk sağlamanın ne kadar önemli
olduğunu anladık, diyor. Marianne de bu sene yaz tatilini Oslo’da geçirecek. J
Oslo’lu 12 600 genc arasinda yapilan ve bilgilerin Yerel Egitim Bakanligi
(Utdanningsetaten) tarafından toplandigi bir arastirma, yine Oslo’nun Dogusu ve
Batisi arasinda buyuk farkiliklar göstermiş. Oslo’nun Batisindaki
gençlerin, korona krizi sirasinda daha
cok alkol kullandigi, Oslo’nn dogusunda, ozellikle göçmen kökenli gençlerin
korona önlemlerine daha cok uyduğu, arastirmanin sonuçlarından bazilari. Raporun
adi, “«Oslo-ungdom i koronatiden». [3]
Kültür ve sanat
Kültür ve sanat alanında etkinlikler düzenleyen ajanslar (“eventbyrå”),
sonbaharda toplu işten çıkarmalar olmasından korkuyorlar. Hükümetin, işten
ayrılanların (permite) maaşını ödeme süresini 26 haftadan 52 haftaya
çıkarmasını talep ediyorlar. Bu branşta faaliyetler hemen hemen sıfırlanmış
durumda. Izleyiciler arasında 1 metre mesafe ve toplam 200 kişiyi asmama
kuralları, 15 Agustos’a kadar devam ediyor.
Sinemalar da koronadan büyük ölçüde etkilenmeye devam ediyor. Haziran
ayındaki sinema bilet satışları, geçen sene Haziran ayına göre % 78 düşme
gösterdi. Hükümet sinema ve diğer kültür kurumlarındaki bilet satışlarındaki
düşüşü karşılamak üzere ilk etapta 300 milyon kron bütçe ayırdı. 1 Mayis’tan
itibaren kültür branşındaki aktörlerin gelir kaybını da karşılamak üzere bütçe
artırıldı. 31 Augustos’a kadar toplam 3,1 milyar kronluk ödenek ayrılmış
durumda. [4]
Spor / Cocuklar ve gencler
Oslo Belediyesi olarak yaz aylarinda sporla ugrasan derneklere buyuk para
yardimi yapıyoruz. Spor ve yüzme için ektsra 20 milyon kronluk ödenek ayirdik. [5]
Bu paralarla, ornegin Haugerud Spor Dernegi, çocuklar ve gençler için
badminton, futbol, satranç, kriket gibi faaliyetler düzenliyor. Oslo’nun yerel kultur ve spor bakani (byråd)
SV’li partidaşım Omar Gamal’in da dediği gibi, “Bu yazi Oslo’da geçirecek olan
gençlerin cogunun ne hyttasi, ne deniz motoru var. Bu çocuklara ve gençlere
anlamli faaliyetler sunmak son derece önemli. Böylelikle zararli faaliyetlere
girişmelerinin önünü de kesmis oluyoruz.”
Bu yaz 80 spor kulübü tarafından toplam 500 haftalik faaliyetler
düzenleniyor. Bu faaliyetlerden 20 000 cocuk ve genç yararlanabilecek. 3 000
cocuk yüzme kurslarina katilip, yüzme öğrenebilecek.
Oslo’da korona yüzünden normal Yaz Okulu yapılamıyor, ama yine de 21 yerde,
okullar ile mahalli yönetimler (bydelene) 5. ile 10. sınıf arasındaki
öğrencilere bir çeşit yaz okulu sunabiliyoruz. Okullarda da yaz okulu
faaliyetleri olacak. Örnegin, Mortensrud’daki Lofsrud Ortaokulu’nda baslamis
olan yaz okulunda, belediyenin Mortensrud’da yapacagi, buyuk olcekli yeniden
yapilanma, yeno kütüphane, yeni okul, parklar vs. konusunda gençlerin, “uzman
olarak” fikir belirtmesi bu faaliyetlerden biri. “Medvirkningscamp” denen bu
calisma zarfında, gençler resimler, maketler yaptılar, bölgede yasayanlarla
röportaj yaptılar ve bölgenin kalkinmasina nasil bir sekil verilmesi gerektiği
konusunda öneriler oluşturdular. Kampa katilan gençler, yaz okuluna tum
gemclerin katilmasini öneriyorlar. Oslo’nun yerel eğitim bakani, SV’li Inga Marte
Thorkildsen de, bölgelerin yeniden yapilandirilmalari sirasinda çocuklar ve
gençlerle isbirligi yapilmasinin son derece önemli olduğunu soyluyor. [6]
Dinleyicilerimiz, internette “Ferieaktiviteter for barn og ungdom sommeren
2020”[7]
diye yazip, arama yaparlarsa, tüm faaliyetlere ulaşabilirler. Bu faaliyetler
arasinda örnegin Teknik Muze’ye 2 buyuk, 4 cocuk bir ailenin parasiz girebilmesi
var.
Politik tartisma: kim karar
vermeli ve yönetmelikler ne zamana kadar gecerli?
Bildiginiz gibi, olaganustu korona durumu icin hayata gecirilen ve hukumete
ozel yetkiler veren gecici ”korona yasasi”, 27 Mayis’ta kaldirildi. Ancak simdi
parlamentoda, yasanin geçerli olduğu surede cikarilan yönetmeliklerin yasal
olarak hala geceli olup olmadigi tartisiliyor! SV olarak bu konuda Saglik Bakani Bent Høie,
yönetmeliklerin hala geçerli olmasi gerekiyor.
Söz konusu yönetmelikler (“forskrift”) sunlar[8]:
1. Covid-19 yönetmeligi
a.
Karantina,
izolasyon, mesafe, kac kişinin biraraya gelebileceği
b.
Belediyenin
okul ve yuvalari kapatabilmesi
c.
200
kisiden cok toplanilamamasi
2.
Dijital
izleme (“sporing”)
a.
Epidinin
yayilisinin izini sürebilmek için, virüse yakalanmis kişilerin kimlerle yakinlastiginin
kaydedilebileceği sistem oluşturma yetkisi
3.
Kimlerin
Norvec’e girip cikabilecegi
a.
Yabancilarin
Norvec’e girişi
b.
Norvec’teki
yabancilarin yurt disina yollanisi
4.
Ilaclarin
ve tibbi malzemelerin temini
a.
Hastalik
gruplari arasinda ilaç temin onceligi
Korona krizinde, tum oplumu ilgilendiren konularda karar verme yetkisi cok
az kişinin elinde oldu. SV olarak, bir daha pandemi olursa, Norvec’in kapatilip
kapatilmayacagina bir burokratin değil, halkin seçtiği politikacilarin karar
vermesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu sebeple parlamentoda bir yasa degisikligi
onerisi verdik. Önerimize göre, pandemi durumlarinda hukumet öneriyle gelecek
ve oneri ancak parlamentoda gorusulup oylandiktan sonra hayata geçirilebilecek.
Dünyadan
Türkiye
Türkiye’de ölü sayisi 1 milyonda 61. Norvec’inkine yakin (1 milyonda 46).
Türkiye özellikle Almanlarin Ispanya ve Italya’dan sonra, tatil icin tercih
ettikleri 3. ulke.
ABD
Dünyadaki vakalarin dörtte biri
ABD’de gorulmus durumda. Günde 40 000 yeni vaka goruluyor. Dunyada olenlerin
sayisi yarim milyon; bunun 128 bini ABD’de.
ABD’de ayni zamanda bilgi kirliligi
yasaniyor. Vatandaslarin kurumlara, verilen bilgilere guvenmemesi, verilen
ogutleri dinlememesi, virusun bilincli olarak yayildigi gibi ”konspirasyon
teorileri”, asiya supheyle yaklasmak gibi kuskucu davranislar dolasiyor. Tüm
bunlar da elbette salginla mucadeleyi cok zorlastiriyor.
Brezilya
Brezilya’da ise bir gunde (4
Temmuz) 50 000 yeni vaka kaydedildi! Su ana dek olenleirin sayisi 62 000
civarinda.
Isvec
”Isvec’in korona trajedisi” diye
baslik atmis bugun Aftenposten. Isvec, Danimarka ve Norvec’ten farkli bir
strateji guderek, toplumu daha cok serbest birakti. Kuaforler, spor salonlari,,
okullar vs. hic kapatilmadi. Norvec ve Danimarka, yasaklar ve uyulmasi zorunlu
kurallar getirirken, Isvec makamlari daha cok ”oneriler”de bulundular. Bu
stratejinin sonucu olarak Isvec’te su ana kadar 5000’den cok insan öldü. Bu
sebeple tursitler de Isvec’e gelmiyor. Isvec, turizmden, 2020 yilinda su ana
kadar 85 milyar Isvec kronluk geliri elde edememis durumda. [9]
Turkiye’ye ve diger ulkelere cikislar
Norvec su an hala sadece Avrupa
Birligi’ne acilacak. AB’deki hangi ulkelere gidildikten sonra karantinaya girilmeyecegi 10
Temmuz’da aciklanacak. Norvec’ten Turkiye’ye gidislerin Eylul’den once
serbestlesmeyecegi tahmin ediliyor. Aftenposten’in 4 Temmuz’daki haberinde,
Disisleri Bakani Mevlut Cavusoglu’nun, ”Türkiye’ye gidilmemesi seklindeki
onerinin hicbir bilimsel temeli olmadigini” soyledigi belirtiliyor.
Su an Turkiye’de pek cok turizm
tesisi ya kapali ya da cok az musterisi var. Örnegin Antalya’daki 1600 yatak
kapasiteli bir otelde sadece 60 kisinin tatil yaptigini yaziyor gazeteler.[10]
Norwegian’in 1 Temmuz’dan itibaren
Antalya’ya haftada iki ucus koydugunu da dinleyenlerimize hatirlatalim.
Türkiye’de salgin orani dusuk ama, Avrupa Birligi’nin 1 Temmuz’daki
bildirgesinde de, Akdeniz’deki pek cok tatil ulkesine oldugu gibi, Türkiye’ye
gidilmesi onerilmedi. Avrupa Birligi’nin. vatandaslarina tatile
gidilebileceğini duyurduğu ülkeler sunlar: Cezayir, Avustralya, Kanada, Gürcistan,
Japonya, Karadag, Fas, Yeni Zelanda, Rwanda, Sirbistan, Güney Kore, Tayland,
Tunus ve Uruguay.
Öte yandan Ingiltere 10 Temmuz’dan itibaren, Turkiye de dahil 59 ulkeye
gidildikten sonra karantina uygulamasi yapmayacak.[11]
Korona multecileri
Norvec’e bu sene multeci olarak
gelenlerin sayisinda, koronaya bagli olarak muthis bir dusme var. Norvec’te,
yeni korona multecileri olacagini sanmiyorum, cunku Sag hukumetin, yabancilarin
Norvec’e girmesi konusundaki politikalari cok siki!
Korona sirasinda ayrimcilik
artti
Amnesty International’in raporuna gore, korona salgini sirasinda Avrupa’da
ve USA’da ekstra yetkiler verilen polisin, göçmen kökenli gençlere yönelik
kurumsal irkcilik ve ayrimcilikta ne yazik ki bir artis oldu. Ancak,
Norvec’teki yabancilar politikalarına yönelik calismalar yapan Minotenk’in
yönetim kurulu baskani Navjot Sandhu’ya gore, Norvec bu ülkelere dahil değil!
Soz konusu Avrupa ulkeleriyse, Ingiltere, Fransa, Belcika, Kibris,
Sirbistan, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Ispanya, Slokvakya, Italya ve
Macaristan. Örnegin Fransa’da, Fransa’nin en yoksul bölgelerinden biri olan ve
cogunlukla Arap ve Afrika kökenlilerin yoğun yasadigi Seine-Saint-Denis’de,
korona kurallarina uymama yüzünden, ülkenin geride kalanina gore uc kati daha
cok ceza kesilmiş!
OMOD (Organisasjonen mot offentlig dikriminering) baskani Akhenaton de Leon,
durdurup kimlik sorma gibi yöntemlerin, Norvec’te de daha cok yabanci
kökenlilere uygulandigini soyluyor. Polisin, her kimlik sorduğunda bunu
kaydetmesini öneren OMOD’un bu onerisini Antirasistisk senter, SV ve Rødt de
destekliyor. [12]
Ekonomik sonuçlar
Isiszlik sayisi, Haziran ayinda Mayis ayina gore 83 000 kisi geriledi; su
anda 136 000 kisi tamamen issiz
olarak kayitli durumda. Bu da is gucunun %4,9’unu oluşturuyor [13].
Öte yandan, isten cikarmalar ne yazik ki devam ediyor. Gectigimiz hafta otel
zincirlerinden Scandic, 1000 kisilik is gucunu isten cikardi. Biz SV ve
muhalefet olarak, bunun sorumluluğunu hukumete veriyoruz. “Permite” suresini 26
haftadan 52’ye cikarsalar, bu isten cikarmalar olmaz, diyoruz! Bu sebeple, AP
ve SP ile birlikte Stortinget’nin tatile ara verip, bu konuyu oylamasi
onerisinde bulunduk. Ne yazik ki konu Meclis Baskanliginda 3’e karsi 4 oyla
reddedildi[14]!
Bu arada Iskandinav uçak sirketi SAS’in batmamasi için Danimarka, Isvec ve
Wallenberg-ailesi tam 12 milyar kron kullanirken, Norvec SAS’a, temel uçuşlara
devam edebilmesi icin sadece yarim milyar kron yardim yapmis bulunuyor. Biz SV
olarak bunu az buluyoruz. Ve Norvec devletinin SAS’taki hisselerini satmis
olmasini eleştiriyoruz. SAS, Danimarka ve Isvec devletlerinin maliyken,
Norvec’in bunun disinda kalmasini kabul etmiyoruz. Devletin hisselerini geri
almasini istiyoruz. Su an bizimle ayni fikirde görünen AP’nin, 2016’da
Stortinget’de hisselerin satilmasi
yolunda oy kulandigini da hatirlatalim!
