Konusmamiza baslamadan once, tüm dinleyenlerin 17 Mayıs, Norveç Anayasa bayramını kutluyorum*. ☺ Bildiğiniz gibi Norveç 1814’de kabul
ettiği kendi anayasasıyla, bağımsızlığa doğru ilk adımı attı. Ilk kez 1870’da
çocuklar resmi geçit yaptı. Ama sadece erkek çocuklar! Bundan ancak 19 yıl
sonra, 1899’da kız çocuklar da resmi geçite katıldı. Bu da, Norveç’te de
kadınların erkeklerle eşit haklar kazanmasının "hop" diye olmadigina bir örnek. Bu sene korona yüzünden
(savaş yılları hariç) 150 yıldır ilk kez, 17 Mayıs’ta sokaklar çocuklarla dolup
taşmadı ama bugün çeşitli faaliyetler oldu. İsterseniz bunlara kısaca bir göz
atalım:
Semtlerdeki kutlamaların yanısıra,
sabahtan her zamanki gibi önemli kişilerin heykel ya da mezarları önüne çelenk
kondu. Ben de bunları TV’da izledim. Oslo fiyordunda gemi korteji olmuş. Saat
13’de hep birlikte “Ja, vi elsker”i söyledik. Kral, kraliçe, oğlu prens ve
ailesi, sarayın balkonuna çıkıp, az sayıda ama sembolik önemi olan kitleyi
selamladılar. Oslo Belediye Başkanı Marianne Borgen, kral ve kraliçeye,
çocukların çizdiği 17 Mayıs temalı 3500 çizimi iletti! ☺
Daha sonra hiç beklenmeyen bir şey
oldu. Kral Harald, kraliçe Sonja ve oğulları prens Haakon arabalara binerek
Oslo caddelerinde dolaştılar. Hiç yapmadıkları bu hareketin de büyük bir
sembolik önemi vardı. Bu zor bulaşıcı hastalık günlerinde halkın yanında
olduklarını göstermek istiyorlardı.
Biliyorsun, çocuklar ta ilkokuldan
beri, liseyi bitiriken yapacakları cilginliklarin, «russ»un hayaliyle
yaşıyorlar. «Bu sene bizler bu hayalimizden yoksun kaldık, sanki bu
çılgınlıkları yapmazsak büyüyemeyecekmiş gibi bir his var içimizde,» diyordu bugün bir genç. Bu
yüzden, bugün Prens Haakon’un özellike “russ” gençlerle girdiği diyaloğu çok
takdir ettim. Prens bu gençlere
“Yaptiginiz fedakârlık için çok teşekkür ederiz,” dedi.
Siz de 17 Mayis’i nasıl
kutladiginizi, resimleri Instagram’da #ap17mai hashtag’iyle Aftenposten’la
paylaşabilirsiniz.
Sayılar
Norveç’te hala dikkatli olmamız gereken ama olumlu (optimist) bir sürecin
içinde olmaya devam ediyoruz. Norveç’te 15
Mayıs’a dek tespit edilen vaka sayısı 8
197 (geçen hafta 8099). Hastanelerde toplam 1034 (geçen hafta 1014)
kişi tedavi gördü. Su an itibariyle hastanede yatan toplam hasta sayısı 52. Geçen hafta bu sayı 60 idi. Bu sayı Mart sonu Nisan
başındaysa en yüksek seviyeye, 300’lere ulaşmıştı.
Su an hastanede bulunanlarin 22’si
(geçen hafta 16 idi) yoğun bakımda.
Su ana dek koronadan hayatını kaybedenlerin sayısı ise geçen haftadan bu yana 15 kişi artarak 232’ye ulaştı.
Oslo, Norveç’te nüfusuna oranla en çok vaka sayısının görüldüğü yer olmaya
devam ediyor. Çok şükür ki, diyelim, Oslo’da da sayı düşmeye devam ediyor. 17.
haftada 149 olan yeni vaka sayısı, 18. haftada 83’e inmiş durumda. 7-13
Mayis’ta yeni hasta sayisi 67.
Virus kapmis birisinin ortalama olarak virusu kac kisiye bulastirdigini
gosteren R sayisi yukseliyor. Ana okullarinin acildigi 20 Nisan’da 0,66 olan R
sayisi, simdi 17 Mayis itibariyle 0,72’ye cikmis durumda. 1’in uzerine cikarsa
durum kontroldan cikiyor. 11 Mayis itibariyle Oslo’da bu sayi 0,84’dü. Oslo’da bu
sayinin 1’in uzerine cikma riski var ve yüksek.
Norvec’te ölüm orani da oldukca dusuk. Virusu
kapanlar arasinda olum orani 1000’de 2. Su anda olen sayisi, normal, yillik
ortalama duzeyinde.
Sağlıkla ilgili diğer konular
Su anda Halk Sağlık Örgütü ile Sağlık Bakanlığı arasında okulların açılması
konusunda fikir ayrılığı olmuş olduğunu okuyoruz gazetede.[1]
Ancak su ana kadar, durumun Sağlık Bakanligi’nin korktuğu gibi olmadığı
görülüyor.
Norvec’te birinci dalgayı atlatmisa
benziyoruz ama uzmanlar yeni ve daha şiddetli dalgalar gelebileceğini söylüyor.
Muhtemelen bu krizi bir aşı bulunmadan tamamen atlatamayacagiz. Norvec’te de
1997-98’de aşı üretimi için bir merkez açılıyor. Ne yazık ki 2011’de Stortinget
aşı üretimi ”karli” olmayacağı için burayı kapatmış. Yani Norvec’in su an için
kendisinin aşı üretme imkanı yok.
Norvec’in ilaç konusunda da daha iyi
önlemler alması lazım. SV olarak Parlamento’da Norvec’in en önemli ilaçlar
konusunda kendi kendine yeter duruma gelmesi, yani en çok ihtiyaç olan ilaçları
kendinin üretmesi konusunda önerge verdik.
Araştırmacılara göre virüsün ideal
ortamı 4 ila 8 derece, ancak yine araştırmalar gösteriyor ki güneş ve sıcaklık
virüsü öldürmüyor.
Bu sebeple, Halk Sağlık Enstitüsü
Norvec’te bir Aşı Grubu (Vaksinegruppe) kurulduğunu doğruluyor. Bu grup
dünyadaki aşı projeleri hakkında bilgi edinip hangi aşıların kullanılabileceği
konusunda yönlendiricilik yapacak. Halkın nasıl aşılanacağını, hangi gruplara öncelik
verileceğini tespit edecek. En iyi ihtimalle 2021 Sonbahar’inda Norvec’te aşı
olabileceğimizi ümit edebiliriz.
Bu arada yavaş yavaş, korona krizi
başladığında Norvec’te durumun aslında nasıl olduğuna dair bilgiler ortaya
çıkmaya başlıyor. Aftenposten’daki bir habere göre, kriz baş gösterdiğinde,
Norvec’teki hastanelerin sadece yarısının, en çok dört hafta yetecek enfeksiyon
kontrol malzemesi varmış. Tromsø’deki Üniversite Hastanesi’ndeki malzemeler ise
cakmaymis! Nitekim bu yüzden (121 hemşireden) bir hemşire virüs kapmış. Şimdi,
24 Nisan’da kurulan bir komisyon Norvec’te durumun nasıl halledildiğini
araştıracak. Yardımcı Sağlık Direktörü Espen Nakstad, su anda Norvec’te birkaç
haftalık malzeme olduğunu söylüyor.[2]
Ne yazık ki biz de dahil pek çok belediye de ellerinde yeterli malzeme
olmamasından şikâyetçi. Bu yüzden istenen oranda test de yapılamıyor.
Okul
Okuldaki sağlık hizmetleri de Mart’tan beri aksaklığa uğramış durumda,
çünkü okul hemşireleri, korona kriziyle ilgili olarak başka görevlere atanmış
durumdalar. Bu duruma çözüm bulmak için uğraşıyoruz.
Yine Oslo’nun doğusunda ailelerin,
Oslo’nun batısına göre çocuklarını okula götürmekten imtina ettiklerini
soyleyeleim. Örneğin Ullern’de çocukların %97’si okula dönmüş durumdayken,
Grorud’de % 80’i okula dönmüş durumda. Stovner’de bu oan %70. Bydelsmødre’den
Nasreen Begum’a göre bunun nedeni, özellikle yabancı kökenlilerin okulların
güvenli olup olmadığı konusunda daha çok endişe duyması. Bunda da bu kesimlerin
resmi makamlardan verilen bilgiyi anlayıp anlamadıklarından emin olmamaları.
Tabi bunu anlamak mümkün: Önce bu bölgelerde daha çok virüs vakası var, herkes
evde kalsın, dendi. Sonra da, hop, çocuklarınızı okula gönderin dendi!
Oslo’nun yerel Okul Bakanı haklı
olarak bu konudan endişe duyuyor. Çünkü uzun vadede çocuklar arasında eğitim
bakımından fark oluşabilir. Bir de bu bölgelerde, işsizlik daha yaygın olduğu
için, çocuklarda da endişe duygusu artabilir.
Öğrencileri ilgilendiren başka bir
haber verelim. “Privatist” sınavları, yani “disardan” verilen sınavlar
Ekeberghallen ve Vallhall Arena gibi büyük kapalı mekanlarda, planlandığı
şekilde gerçekleştirilecek.
Oslo’da yaz okulu olmayacak
(“sommerskole”) ama özellikle önem verilmesi gereken çocuklar için bir hizmet
verilmesi için uğraşılıyor. Bizim byråd olarak altını çizdiğimiz konu su: Yaz
okulunun iptal edilmesi ekonomik değil. Yerel Eğitim Bakanlığı
(Utdanningsetaten), şehrin her yerinde, 45 okulda, 19 000 öğrenci ve 1000
çalışan için, korona kurallarına uygun olarak geleneksel anlamda bir yaz okulu
gerçekleştirilemeyeceğini söylüyor.
Ekonomik sonuçlar
Korona önlemleri devlete tam 240 milyar krona mal oluyor. Ekstra
ödemelerden bazıları şunlar:
- Petrol sektörüne 100 milyarlık
yardım
- Norveç içi ticaret ve balık
ihracatı ve genel olarak ihracat için 20 milyar
- Hastanelere 5,5 milyar
- Havacılık şirketi, Avinor 5 milyar
- Toplu taşımacılığa toplam 2,5
milyar
- Belediyelere 2,1 milyar
- Turizm sektörü paket tur
düzenleyicileri için 2 milyar
- ...
- Yüksek eğitim 500 milyon
Norvec’te 1994’ten beri ilk kez
devlet bütçesi ve Petrol Fonunda bütçe açığı oluşuyor.
Çarşamba günü Belediye Meclis
toplantısı vardı. Oslo revize edilmiş bütçesini haftaya açıklayacak. Korona
sebebiyle artan masraflar, buna karşılık düşen gelirler yüzünden oluşan açığı
kapamak konusunda devletten destek bekliyoruz.
Parlamentoda da biz muhalefet olarak
belediyelere verilen yardımı yetersiz buluyoruz. SV parlamentoda, devletin
belediyelere yardımının 10 milyar kron civarında olmasını önermişti. Bu konuda
tartışmalar devam ediyor. [3]
Sonbaharda çok fazla sayıda borç toplama vakası (“inkassosaker”) olacağı
öngörülüyor.
Diğer konular
Norveç içinde artık her yere gitmeye izin var! “Lett forhøyet risiko” olan
kişiler, örneğin yaşlılar da, torunlarıyla seyahat edebiliyorlar.
Yurt dışına yolculuklar ile ilgili olarak hükümet bu hafta açıklama yaptı.
Kurallar 20 Agustos’a kadar değişmeyecek. Yani Norvec’e giriş yasak, çıkış ise
tavsiye edilmiyor. 15 Haziran’da, diğer Iskandinav ülkelerine giriş çıkışta
açılma olabilir.20 Temmuz’da da yakın Avrupa ülkelerine giriş çıkışlarda
rahatlama olabilir.
Norvec’e giriş yasak, dedik. Bu “oturma izni” olanlar için de geçerli ama
bazı istisnalar var.
Bu arada, korona krizi başladığından beri 4100 Norveçli Norvec’e
getirilmiş.
SV parlamentoda, mahkumların
ziyaretçilerle görüştürülmesi için uğraşıyor.
Tusenfryd 13 Haziran’da açılıyor. Bø
Sommerland da Temmuz başında açacaklarını söylemiş. Cocuklara bu mujdeyle bu haftaki korona sohbetimizi sonlayalim.
Haftaya, yani 24 Mayis'ta, Radyo Inter FM'de görüsmek üzere!
* Bu konusma, 17 Mayis'ta Norvec radyosu, Radyo Inter FM'deki konusmanin metnidir.
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar