“Yurtdışına gitmeyin” önerisine rağmen havalanında Paskalya trafiği

Paskalya tatiline tüm Norveç’te büyük kısıtlamalarla giriyoruz... Yurt dışına gitmek tavsiye edilmese de, dönüşte karantina otelinde kalmak gerekse de hala seyahat edenlere rastlanıyor... Yeni vaka sayılarında azalma var ama durum hala ciddiliğini koruyor... Aşılanmaya gecikmeli olarak devam ediyoruz; önümüzdeki hafta 4b grubuna aşı yapılmaya başlanacağı öngörülüyor... Astra Zeneca aşısının kullanımına verilen ara Nisan ortasına kadar devam edecek... Paskalya tatilini Oslo’da geçirecek olanlara önerdiğimiz faaliyetler...

Koronayla ilgili yeni önlemler ve haberlerle bu akşam, 28 Mart 2021’de, Norveç saatiyle saat 21.30, Türkiye saatiyle 23.30’da yine Radio inter fm 105.8 de beraberiz. Radyoyu internet üzerinden, http://stream.interfm.no/interfm_hq adresinden dinleyebilirsiniz. Programdan sonra konuşmanın metnini aşağıda bulabilirsiniz:

https://gulay-kutal.blogspot.com/2021/03/yurtdsna-gitmeyin-onerisine-ragmen.html

(En oppsummering på siste ukens hendelser knyttet til korona, helse- og økonomikrisen i Norge og i Oslo - på mitt morsmål, tyrkisk.)

Paskalya öncesi durum ve ögütler

Halk Sağlığı Enstitüsü, eğer korona aşısı sırası gelmişse aşı olmanızı, paskalya tatiline gitme planınız varsa bundan vazgeçmenizi tavsiye ediyor. Çünkü aşıya hayır derseniz, bir daha ne zaman sıra alabileceğiniz belli olmuyormuş. 

Hükümetin Paskalya tatili ile ilgili olarak getirdiği önlemler şunlar:

·       Dış ülkelere seyahat edilmemesi. 

·       Norveç içinde gereksiz seyahatlerde bulununmaması. 

·       Kendi tatil mekanına (hytta) gidebilirsin eğer önlemleri uygulayabiliyorsan. 

·       Gittiğin belediyenin kurallarını takip etmen gerekiyor

·       Karantinadaysan ya da test cevabını bekliyorsan tatile gitme - kendi hytta’n bile olsa.

·       Tatildeyken hastalanırsan, telefon gelirse veya karantinaya girmen gerekiyorsa, hemen evine dönmelisin.

·       Norveç’te tatilde oteldeysen, otelde diğer kalanlarla mesafeye dikkat et ve ortak mekanlarda bulunmamaya özen göster.

 

Kurallar

Pazartesi’den itibaren, evde bir kişi karantinadaysa, yani “smittekarantene”deyse, evdeki diğer kişiler de bekleme karantinasına (“ventekarantene”) girecek.

Norvec’te kurallar

Gectigimiz Salı gününden itibaren tüm Norveç’te cok sıkı korona kuralları geçerli. Tüm ülkede alkol servisi yasaklandı ve aradaki mesafenin 2 metre olması gerekiyor. 

Dette er de nye nasjonale reglene:

▶ Nasjonal skjenkestopp.

▶ Stengte treningssentre, med unntak av for innbyggere i egen kommune.

▶ Forbud mot all innendørs idretts- og fri- tidsaktivitet for voksne over hele landet, med unntak for toppidretten.

▶ Svømmehaller stenges.

▶ Fornøyelsesparker, bingohaller og lignende underholdningstilbud blir stengt. 

▶ Personer som returnerer til Norge etter unødvendig utenlandsreise må nå tilbringe hele karantenetiden på hotell, selv om de har negativ koronatest.

▶ Ansatte skal jobbe hjemmefra der det er praktisk mulig.

 

I tillegg kommer regjeringen med følgende nye anbefalinger:

▶ Maks to gjester på besøk.

▶ Hvis du kommer fra et område med høyt smittenivå, bør du hverken dra på overnattingsbesøk eller ha overnattingsbesøk. De som bor alene og barn og unge under 20 år kan ha overnattingsbesøk av én til to faste venner.

▶ Ha få kontakter og de samme over tid. Du bør begrense den sosiale kontakten mest mulig.

▶ Bruk av munnbind på alle steder der det ikke er mulig å holde to meters avstand. 

▶ Bare benytte seg av kjøpesentre og varehus i hjemkommunen.

▶ Alle reiser som ikke er nødvendige, bør utsettes med disse unntakene: Reiser til og fra arbeid når det ikke er mulig med hjemmekontor. Reiser hjem til familien for studenter uten familie der de studerer. Reiser til hytte og fritidsbolig sammen med egen husstand.

▶ Det er tidligere bestemt at det skal være digital undervisning i universiteter, høyskoler og fagskoler fra og med 6. april. Dette fremskyndes nå til 25. mars og varer til 12. april.

De nye reglene og anbefalingene erstatter ikke strengere, lokale tiltak, som en rekke kommuner har innført. Dette betyr for eksempel at det fortsatt vil være forbudt med besøk av flere enn to personer i Oslo.

 

Oslo’da kurallar

Oslo’da yuvalar açık ama pek çok yuva da kapanıyor. Duruma yuvaların kendileri karar veriyorlar.

Osloda hane halkı dışında iki kişiden fazla eve misafir gelmesi yasak. Bu hem evin içi için geçerli hem de evin bahçesi için geçerli. Dışarıdaki buluşmalarda da yani parklarda vs buluşmalarda da on kişiden çok kişi bir araya gelemiyor.

Seyahat kuralları

Oslo’da bunlar disinda geçerli olan kurallar şunlar:

•          Eczane, marketler ve “vinmonopol” (tekel) dışında tüm dükkanlar kapalı

•          Takeaway dışında tüm restoranlar, kafeler kapalı

•          Galeriler ve satan eserleri satılan yerler kapalı 

•          20 yaş üzerindeki kişilerin organize boş zaman faaliyetlerinde bulunmaması tavsiye ediliyor

•          Açık hava aranjmanları yasak 

•          Liseler ve “voksenopplæring» kırmızı seviyede

•          Öğrenciler toplu olarak test yapılıyor (hızlı, tükürük testi)

•          Şantiyelerde hapis cezası kurallara uyulmazsa

•          Takside maske takmak zorunlu.

•          Dükkanlar müşteriler arasında 2 metre mesafeyi korumak ve gözcü (“vakthold”) bulundurmak zorunda.

•          Evden çalışabilenler evden çalışmak zorunda.

•          İş ve okul dışında, yakın olarak görüştüğün kişilerin sayısı bir hafta içinde 10’u geçmemek zorunda.

 

Vakalar

Geçtiğimiz hafta dokuz kişi öldü koronadan. Pazartesi günü Norveç’te hastanede yatan koronalı hasta sayısı ise 244 idi. Bunlar alisik oldugumuzun cok üzerinde sayilar.

Oslo Üniversite Hastanesi nde yoğun bakım kapasitesi arttırıldı. Şu anda 15 yoğun bakim hastası var korona yüzünden hastanede yatan, bunlardan onikisi de respiroatör tedavisi görüyor. Şu ana dek hastanenin toplam 24.000 çalışanından 10.000’i aşılandı.

Şu an hastaneye yatırılan hastalardan çoğu genç oldugu icin daha kısa süre kalıyor hastanede, ancak bazıları yine de agir hasta olabiliyor. Hasta sayısında artış olması beklentisi yüzünden önümüzdeki haftalarda ciddi bir artışa hazırlandıklarını söylüyorlar. Hastanelerin yoğun bakım kapasiteleri konusunda Norveç’te ciddi bir atılım gerekiyor. Son 20 yıldır bu konunun üzerine gidilmesine rağmen, yoğun bakım kapasitesi artacağını azalıyor!

Bu arada deterjanlı suda 40°’de yıkandığında virüsün öldüğü açıklandı

 

Yabancı kökenliler arasında durum

Aşının pozitif etkisi görülse de, hala yabancı kökenliler arasında vaka sayisi daha çok.

Pakıstan”dan uçakla gelenlerin yüzde 12’sinde korona görülmüş. Dönüşte korona otelinde kalmak zorunda olunsa da ve tüm önerilere rağmen yine de Norveç’e giriş çıkış yapılıyor. Paskalya tatilinde de yurt dışına çıkılması bekleniyor. 

Üçüncü dalga yine göçmen kökenlileri daha çok vurmaya devam ediyor. Somali, Pakistan ve Suriyeliler arasinda yapilan testlerin %13’ü pozitif cikiyor. Norvec genelinde ise bu oran % 2,5 civarinda! Pakistanların yüzde 1,5’u pozitif. 11. haftada hastanede yatan 187 kişiden 106’sı Norveç dışında dogmuş kişilerden oluşuyordu. Bu da elbette çok yüksek bir oran! 

Geçtiğimiz hafta resmi makamlarla göçmen dernekleri arasında bir toplantı yapıldı. Bu toplantıya hem Sağlık Müdürlüğü (Helsedırektoratet) hem de Halk Sağlığı Enstitüsü (Folkehelseınstıtuttet) katıldı. Konu, yaklaşan bayramlardi: Nevruz geçtiğimiz hafta sonu kutlandı, paskalya önümüzdeki hafta ve ondan sonra da ramazan geliyor. Söz konusu toplantıda pekçok dernek, göçmen kökenli kişilerden birçoğunun paskalyada memleketlerini ziyaret etmeyi planladıklarını anlattılar. Salı günü resmi makamlar, yurtdışına gezi amaçlı gidip Norveç’e dönenlerin, elinde negatif korona testi olsa da olmasa da, 10 gün karantina otelinde mecburi kalma koşulunu getirdiler. Bunun masrafını da kişinin kendisi verecek. Yapılan araştırmalar yurtdışından gelenlerin virüs getirdiğini gösteriyor; örneğin Pakistan’dan Norvec’e gelenlerin %12’sinin pozitif olduğu biliniyor. Verilen bilgiler sonucu yabancı kökenlilerin çoğunun paskalya tatili planlarını iptal ettigi de belirtiliyor. Örneğin Polonyalı işçilerin çoğu paskalyada gitmiyor memleketlerine. Korona otelinde kalmak kişi başına 5000 krona mal oluyor.

 

Aşı ve saglıkla ilgili diger konular

Aşı az sayida geliyor. İngiltere’de dün, bir günde 870.000 aşı yapıldı. Norveç’te ise son üç ayda sadece 760 000 doz aşı yapıldı! 

Halk Sağlığı enstitüsü hala yaz ayları süresince tüm nüfusu aşılamış olmayı umuyor. Astra Zeneca aşısının yapılmasına 15 Nisan’a kadar ara verilmiş olmasına rağmen ve Salı günü muhtemelen yeni bir aşı planı hazırlanacak olmasına rağmen, aşı planlarında büyük değişiklik olmayacağını öngörüyor Halk Sağlığı Enstitüsü’nun baş doktorlarından Areberg.

Astra Zeneca ve Johnson & Johnson aşıları olmazsa, korona vakalarının sayısında toplam %30 oranında artış olacağı ve hastaneye yatışlarda da yine aynı oranda bir artış olacağı öngörülüyor. Johnson & Johnson aşısı Nisan ayında oldukça az gelecek, Mayıs ve Haziran aylarında ise artacak, deniyor. Şu ana dek Pfizer aşısı öngörüldüğü miktarda geldi; onun dışındaki aşılar da hep beklenenin altında bir geliş oldu. Halk Sağlığı Enstitüsü, Pfizer asısında da Nisan ayında önemli ölçüde artış olmasını bekliyor.

Şu ana kadar Norveç’te 335.000 kişi ilk doz aşısını oldu, 164 000 kişi de ikinci doz aşısını oldu. Bu kadar aşıdan sonra 9200 kişiden yan etkileri duyurumu geldi. Bunların yarısı kadarı yani 4700’ü araştırıldı.Bu yan etkilerin sadece 479’u ciddi olarak kategorize ediliyor.

 

 

Aşı programi / sıralama

Espen Nordwall (30) “4b” grubuna dahil. Bu grupta da 65 ila 74 yaş arasındakiler ve 18 yaşın üzerinde olup ciddi hastalıkları olan kişiler yaralıyor. Espen henüz aşı olmamış. Bir yıldır da izolasyonda yaşamakta. 13. haftada aşı sırasının 4b grubuna gelebileceğini söylüyor Nordstrand Belediyesi başdoktoru.

Prioriteringsrekkefølgen av risikogruppene: 

1. Beboere i sykehjem 

2. Alder 85 år og eldre

3. Alder 75-84 år 

4. a) Alder 65-74 år og b) personer mellom 18¤ og 64 år med sykdommer/tilstander med høy risiko for alvorlig forløp (merket med * i listen over risikogrupper under)  

5. Alder 55-64 år med underliggende sykdommer/tilstander (se listen over risikogrupper under)  

6. Alder 45-54 år med underliggende sykdommer/tilstander 

7. Alder 18-44 år med underliggende sykdommer/tilstander 

8. Alder 55-64 år 

9. Alder 45-54 år

 

Aşı programı konusunda daha fazla bilgi icin:

https://www.fhi.no/sv/vaksine/koronavaksinasjonsprogrammet/hvem-kan-fa-koronavaksine/

 

Onaylanmış aşılar

Şu an Norveç’te onaylanmış aşılar şunlar:

·       MODERNA

·       Pfizer, Biontech

·       Astra Zeneca (Simdilik ara verildi)

·       Johnson&Johnson

Şu aşılar da onaylanmayı bekliyor:

·       Çek Novavax

·       Alman Curevac

·       Sputnik V

 

Astra Zeneca aşısı Danimarka ve Norveç’te Nisan’a kadar yine durdurulmuş durumda. Bunun nedeni pıhtı atmaya neden olabilmesi. Bu da beyin kanamasına kadar varan ciddi sonuçlar doğurabiliyor. Bu konuda yapmamız gereken, araştırmaların sonucunu beklemek. Bu araştırmaların sonucunda aşının güvenli olduğu, faydalarının zararlarından kat kat fazla olduğu ortaya çıkarsa aşıya devam edilecek, yoksa aşı kullanılmayacak. Bekleyip görmek gerekiyor. Öte yandan örneğin İsveç Astra Zeneca aşısını yapmaya devam ediyor. 65 yaşında üstündekilere yapıyorlar.

 

Dünyada 20 milyon kişi Astra Zeneca aşısından oldu. Sadece 30 kişide ciddi sonuçları olduğu belirtiliyor. Bunlardan 13’ü Almanya’da, beşi İngiltere’de, altısı Norveç’te, üçü Danimarkada, ikisi Finlandiya’da ve 1’i İsveç’te oldu. Muhtemelen Norveç’te ya herkese verilecek ya da hiç kimseye verilmeyecek.

Bu arada Nato başkanı Jens Stoltenberg’in de Astra Zeneca aşısı olacağı bildirildi.

 

Olumlu noktalar

Aşılarda gecikme olsa da, olumlu noktalara bakacak olursak:

- Her on kişiden biri Norveç’te ilk aşısını olmuş bulunmakta, ve önümüzdeki haftalarda temponun artacağı söylenmekte

- Halk Sağlığı Enstitüsü’nden verilen bilgilere göre, aşıların önemli ölcüde pozitif bir etkisi oluyor - hem yeni vakalar, hem de hastaneye yatışlar açısından

Danimarka’da aşı olan 595.943 kişiden sadece 3700’ü buna ragmen korona oldu. Bu da aşı yapılanların sadece %0, 6’sında yeniden korona görüldüğü anlamına geliyor. 2. dozu olmuş olanlar arasında ise sadece %0,06 oranında yeniden korona görüldü.

- İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail gibi korona vakalarının çok çok fazla olduğu ülkelerde, aşilanma sonucu vaka sayılarında büyük azalma görünüyor. Özellikle Pfizer aşısının topluma gayet iyi geldiği görülüyor: hem yüksek ölçüde koruma sağlıyor, hem hastalık riskini azaltıyor, hem de hastalığın yayılmasını azaltıyor, Legemiddelverket’den Steinar Madsen’e göre.

 

Aşılar çocuklar üzerinde denenmeye başlıyor

Aşılar çocuklar üzerinde denenmeye başlıyor. Amerika’da bir doktorun 9 yaşındaki ikiz kızlarına ilk doz ası yapildi. Norveç’te onaylanmış olan tüm aşılarrın çocuklar üzerinde denenmesine de başlanıyor.

Araştırmaya katılan ilk grupta 144 çocuk olacakmış. Bunları üçer hafta arayla 10,20 ve 30 µg doz verilecekmiş. Daha sonra 12 yaşın altında 4500 çocuk araştırmaya dahil edilecekmiş Amerika’daki Duke Enstitüsü’nün bildirdiğine göre.

 

Diger saglik sorunlari

·       Evde çalışmanın kilo artışına sebep olduğu görülmüş bir araştırmaya göre. Her 10 kişiden 4’ü kilo almış. Ankete katılanların yarısı evde çalıştıklarında, normale göre çok daha az hareket ettiklerini söylemişler. Anketi sigorta şirketi YouGov yaptırmış.

·       Korona pandemisi çocukları, gençleri büyük ölçüde etkiliyor. Gençler arasında psikolojik sorunlar artıyor. Çocuklar ve gençler psikiyatrisine (BUP) başvuru sayısında %21 oranında bir artış var. Psikolojik sorunları yüzünden buraya başvurun gençler aylar sonra cevap alabiliyor ne yazıkki. Özellikle yemek konusunda problemi olan gençlerde sayısında bir artış görülüyor. Dokuz yaş grubunda olanlar bile BUP’a sevkediliyor. Yemeyle ilgili problemleri olan çocuklar ve gençlerdeki şikayet konuları, evdeki koşulların güçlüğü, stres, baskı, başarısız olmak düşünceleri. Anne ve babası alkol veya uyuşturucu bağımlısı olan çocukların ise şiddet, alkol, taciz, yalnızlık, güvensizlik, cesaretsizlik vs gibi konulardan şikayetçi oldukları görülüyor.  

      Toplum her şey kapalı olduğu için onlara kimsenin yardım edemeyeceği endişesi içinde oldukları da belirtiliyor. Örneğin bir genç, “Zaten kimse benimle ilgilenmiyordu, şu an hiç kimse beni fark etmiyor,“ diyor. Problemleri, sıkıntıları olan gençlerin Mental Helse’ye ulaşabileceklerini söyleyelim.

·       Kriz sürerken tabii diğer hastalıkların tedavisinde de gecikme oluyor. Örneğin ortopedik cerrahi, 2020 yılında 2019 yılına göre %270 oranında gecikme ile tedavi verebilmiş. Kulak burun boğaz hastalıklarının tedavisinde %319 oranında gecikme görülmüş. Sindirim hastalıklarında %125 oranında artış görülmüş. Göz hastalıklarının tedavisinde %255 oranında daha fazla gecikme yaşanmış 2020 yılında. Ne yazıkki bu yıl da durumun daha iyi olmayacağı beklenmekte. Ve önümüzdeki haftalarda korona yüzünden hastanelerin kapasitelerinde yine büyük gereksinimi olacağı beklentisi yüzünden, ameliyatlarda %25 oranında bir azalma yaşanacak. Sadece mümkün olduğu oranda kanser, çocuklar, doğum ve psikiyatrik hastalar öncelik görüyor.

 

 

Dünyada durum

Danimarka’da şu anda hastanede 192 korona hastası var. Son günde kaydedilen korona vaka sayısı 416. Bu da Şubat’ın ortasından beri görülen en düşük sayı.

Birleşmiş Milletler’e üye 193 ülkeden 180’i, aşının dünyada adil bir şekilde dağıtılması için uğraşacaklarına dair bir belge imzalamışlar. İmzalamayan ülkeler arasında Kuzey Kore, Miyanmar, Benin, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Suriye bulunuyor.

 

Krizin ekonomik sonuclari

Color Line patronu 1,9 milyon ikramiye aldı. Petrol şirketi PGS 3,2 milyon ikramiye Dağıttı. İkisi de devletten 300 milyon krona yakın destek aldılar. Bu yüzden biz SV olarak büyük şirketlere özellikle devlet yardımı yapıldığı zaman, bunların ikramiye şeklinde yöneticileri dağıtılmaması gerektiğini söylüyoruz.

  

Paskalya tatilinde Oslo’da yapılabilecek şeyler

Paskalya tatilinde Oslo’da yapılabilecek şeyleri yazmış bugün Aftenposten. Bunlar şöyle:

- Oslo gezintileri. Bunun içinde çeşitli app’lar var. Oslo’yu Henrik Ibsen’in bakış açısından görmek istiyorsan Oslo Spexdiye bir uygulamayı kullanabiliyorsun. Peace Walk adlı bir uygulamayla, Nobel Barış Ödülünün izinde Oslo‘yu geze biliyorsun. Visit Oslo‘da pekçok öneri var aslı görüntülerine dair uslu gezintilerine dair.

-Gezen tiyatro. 100 kron ödeyerek, bir yandan tiyatro dinlerken bir yandan şehri keşfedebiliyorsun. Tiyatro eserinin adı “beklerken yürüyelim“ (Mens vi venter får vi gå) Oslo nye teaterrosenkransgate 10’dan başlıyor.

-Şehirde graffiti-Sokak sanatı. Burada da şehrin çeşitli yerlerini geziyorsun Sokak sanatının izinden. O Tuğtepe HTTP://visitoslo.com/NO/artikler/urban-kunst-i-Oslo

-1942 DornierDO17 uçağının enkazının kalıntıları Movatn ut.no (Flyvrak i Maridalen)

- Kolonihagene 

-Roseslottet på Frognersetteren

Almanlar Norveç’e saldıralı 80 yıl oldu. Bu “Gül Sarayı“ adlı sergide Norveç’in bu işgal altında çektiği acılar, bağımsızlık Savaşı ve Yahudilerin başına gelenler sergileniyor. Açık hava sergisi bu. 

-Oslo’daki heykel parklarını gezmek, örneğin Ekebergsletta, Vigelandsparken, klosterenga skulpturpark, Per Gynt parken ve rommensletta kulturpark

-Oslo belediyesinin şehircilik dairesi çocuklar için ilginç bir faaliyet düzenliyor. Bu faaliyette şehirde plastik naylon nesneleri çöpleri toplamak ve bingo yapabilmek. Bu uygulamanın adı Bingobrett ve rusken.NO/plastbingo adresinden oyunun nasıl oynanacağı öğrenilebilir 

-Paskalya yumurtasını dışarda bir yerde saklayıp çocuğunuzla onu ararken vakit geçirebilirsiniz

-Kayak, Slolom ve snowboard kursu. Oslo’da Oslo Skisenter på Grefsenkollen (Furholmen friluft Düzenliyor).

- çiftliklere gidilebilir Nordtvet gård, Søndre Ås

-Hundremeterskogen Bredtvet fengsel’in yaninda

-isbading: Øvresetertjern, Sørkedalen, Svartkulp, trollvann på Grefsenkollen, Akerselva, Skraperudtjern og Nøklevann, Huk, Hvervenbukta

- Kajak kiralanabiliyor

- Akerbrygge’den pedallı bot kiralanabiliyor

- Turorientering.no/arrangorer

 

Kaynakça:

- Aftenposten, 22-28 Mart 2021

- fhi.no 

- regjeringen.no