Finlandiya, Norveç’e seyahatlere kısıtlama koydu. Peki Norveç’te korona salgını ne vaziyette?

Norveç ve Oslo'da durum son iki haftaya göre daha iyi görünüyor, ama Oslo’da rakamlar istenen seviyede mi? Norveç’te aşı uygulaması ne zaman başlayabilir? “Yeni normal” ne anlama geliyor? Korona dolandırıcılarının başına neler geliyor?

Koronayla ilgili bu ve bunun gibi güncel sorulara cevap getirmek üzere bu akşam, 23 Ağustos, Norvec saatiyle saat 22, Türkiye saatiyle 23’de Radio inter fm 105.8 de beraberiz. Radyoyu internet üzerinden, http://interfm.no/nettradio/nettradio/ adresinden dinleyebilirsiniz.

(En oppsummering på siste ukens hendelser knyttet til korona, helse- og økonomikrisen i Norge og i Oslo - på mitt morsmål, tyrkisk.)

Merhabalar

Bu akşam da yine korona konusunda ki gelişmelerle bir aradayız.

Öncelikle söze, Norveç’in şu anda yeni bir korona dalgasından çok uzak olduğunu söyleyerek başlayalım. Norveç’teki genel durum, mart ayında ki durumla karşılaştırıldığında pek çok fark görüyoruz:

• Mart ayında 2000-3000 Norveçli, Avusturya, İtalya ve İspanya’dan kış tatilinden dönmüşlerdi ve virüs getirmişlerdi. Şimdi yurtdışından gelip korona olmuş olanların sayısının çok daha az olduğu düşünülüyor.

• Mart ayında sağlık sistemi koronaya hazırlıksız yakalandı. Bugün sağlık sistemi daha hazırlıklı ve virüs hakkındaki bilgimiz ve alınacak önlemlerin ne olduğu konusunda bilgi ve tecrübemiz artmış durumda.

• Yine Mart ayında kısa süre içinde pek çok belediyede vaka çıkmıştı; şimdiyse vakalar birkaç belediye ile sınırlı. Perşembe günü itibari ile son haftalarda 14 belediyede korona görülmüş durumda: Lindesnes, Lillehammer, Sarpsborg, Frogn, Tromsø, Trondheim, Bergen, indre Østfold, Oslo og Haugesund.

Geçtiğimiz hafta bir önceki haftaya göre beş fylke’de bir artış vardı. Bunlar Agder, innlandet, Troms og Finnmark, Vestlandet og Telemark İdi. Oslo’ da ise geçtiğimiz hafta bir önceki haftaya göre daha az sayıda vaka görüldü. Ama yine de başkent Oslo, korona konusunda ne yazık ki birinci sırada.Bu hem yapılan testlerden hem de görülen vaka sayısından anlaşılıyor: Son iki haftada Oslo'da yapılan testlerin %1,2 sinde ve 100.000 kişiden 32,9 kişisinde korona görüldü. Bu oran Ne yazık ki sağlık makamlarının başka ülkeler için kabul ettiği oranının çok daha üzerinde!

Ancak durumun ya da gidişatın o kadar kötü olmadığını söyleyebiliriz: son haftalarda test faaliyetleri çok çok arttı. Buna karşın ilk iki haftada test edilenlerin %0,89’unda korona görülürken, geçtiğimiz hafta bu oran %0,56’ya düştü. Eğer toplumda korona vakalarında bir artış olsaydı, artan test miktarıyla birlikte daha çok sayıda vaka Görülürdü, ancak böyle de olmadı.

Bu hafta çarşamba günü yayınlanan raporda virüsün hala düşük bir yayılma oranı olduğu söylendi. Vakaların yerel olarak izinin sürülebildiği ve diğer vakaların da yurt dışından gelenlerde görüldüğü söylendi. Şu anda bulaşıcılığın sabit bir seviyeye indiği belirtildi.

Maske ve Diğer önlemler

Yine geçtiğimiz Pazartesi gününden itibaren, Oslo’da kalabalık saatlerde toplu taşımacılık kullanılırken ve çevremizdeki insanlarla 1 metre mesafeyi tutamayacağımız tüm durumlarda maske kullanmaya başladık. Bu durumlarda maske kullanmak zorunlu değil ama ısrarla öneriliyor. Ancak korona tedbirleri arasında en önemlisi maskeden çok, hala, arada 1 metreden fazla mesafe tutmak ve ellerimizin temizliğine çok dikkat etmek!

Unutmayalım ki yurtdışından Norveç’e geri döndüğümüzde, havaalanından evimize kadar giderken toplu taşımacılık kullanıyorsak, burada da maske takmamız öneriliyor.

İstatistik bilgiler

Norveç’te şu ana dek 601.000 kişiye test yapıldı, 10.197 adet vakaya rastlandı, 1017 kişi hastaneye yatırıldı, 231 kişi yoğun bakımda tedavi gördü ve ne yazık ki 264 kişi de hayatını kaybetti.

Son, yani 33. hafta itibari ile 360 yeni vaka görüldü (yeni vaka sayısı bir önceki hafta 370’di). Osloda yeni vaka sayısı 106 oldu (bir önceki hafta 122 idi). Yoğun bakıma yatırılan hasta sayısı 1 oldu. 

Şimdiye kadar hastalığa yakalananların %91’i sağlığına kavuştu («Friskmeldt»). 26. haftadan bu yana is, haftalık ölüm vakası 1’i aşmadı.

Oslo’da durum

Alna semtinde, bir sağlık ocağında (helsestasjon), Cuma günü korona vakası görüldü. Bir grup çalışan karantinaya alındı. Olayın izini sürülmesine devam ediliyor. Virüsün bulaşma tehlikesi olan kişilerle ilişkiye geçiliyor.

Nordtvet okulunda da bir çalışanda korona görülmesi dolayısıyla birinci sınıf bir hafta süreyle kapatıldı. Aynı şekilde Eidfjord’da bir okul da Çarşamba günü kapalıydı.

Yine Oslo'da bir spor salonunda korona görünce 300 kişi karantinaya alındı. Gamlebyen CrossFit treningssenter’da 9-12 Ağustos arasında spor yapanların da on gün karantinaya girmesi gerekiyor.

Oslo’nun test kapasitesi geçmiş haftalara göre çok daha fazla artmışsa da, ne yazık ki korona bir hafta bile alabiliyor. Tabi bu durumda kişi koronalıysa, kendisi karantinaya girse bile, o kişinin yakın ilişkide bulunduğu diğer kişileri zamanında uyarmak imkanı azalmış oluyor. Bu durumdaki tıkanıklığı aşmak için belediye, Alaris ve Volvo gibi özel firmalarla anlaşma yapılabileceğini söylüyor. Sağlık müdürlüğünün beklentisine göre, belediyeler hemen aynı gün içinde test yapma imkanına sahip olmalı.

Oslo belediyesi de Ağustos ayı içinde, yüzde beşlik test kapasitesine nasıl ulaşılacağının ayrıntılı bir planını hazırlayacak. Yüzde beşlik kapasite haftada 35.000 anlamına geliyor. Oslo’nun kapasitesi ise şu an haftada 5000 kişi.

Bu arada unutmamamız gereken bir şey var: eğer kendimizde korona belirtileri görüyorsak ve test için sıra gelene kadar, yani test olana kadar evde kalmalıyız.

Osloda daha çok bisiklet kullanıldığını görüyoruz. Haziran ayında, geçen seneye göre, %42 oranında daha çok bisiklete binilmiş.

Çocuklar ve gençler

Okullar Pazartesi günü açıldı. Tabii tüm okullarda korona önlemleri alınıyor. Birinci sınıfa başlayan öğrenciler, Bu sene ne yazık ki sınıflarına yanlarında anne ve babaları olmadan girdiler,

Çocukların ne zaman yuvaya ya da okula yollanıp ne zaman yollamayacağı merak konusu olmaya devam ediyor. Pek çok kişi çocuğumun azıcık burnu akıyorsa, ya da öksürüyorsun çocuğumu yuvaya ya da okula yollamalı mıyım, yollamamalı mıyım diye merak ediyor.

Folkehelseinstituttet (FHI), yani Halk Sağlığı Enstitüsü nde görevli çocuk doktoru Margrethe Greve-Isdahl, solunum yollarında problem gösteren çocukların kesinlikle okuldan, yuvadan veya işyerinden uzak tutulması gerektiğini söylüyor. Çocuklarda şu belirtiler görürse okula veya yuvaya yollamamak gerekiyor: burun akması, hapşırma, öksürme, boğaz ağrıması ya da yanması, çok küçük çocukların mızmızlanması, büyükçe çocukların ağızlarının tat almamasından ya da burunlarının koku almamasından yakınması, nefes alma zorluğu, ateş, karın ağrısı ya da ishal. Bu belirtilerden birkaçı birden görülüyorsa çocuklar özellikle o zaman evde tutulmalı.. Bunun dışında, on yaşından küçük çocuklar her bakımdan sağlıklıysa ama sadece burunları akıyorsa bu durumda anaokuluna ya da yuvaya yollanabilir. Bunun dışında, saydığımız her türlü belirtide, çocuklar evde tutulmalı.Halk sağlığı Enstitüsü’nün doktoru, ateş olan çocukların korona testi yapılması gerektiğini söylüyor.

Norveç’in eğitim Bakanı Venstre partisinden Guri Melby de, Oslo Yerel Eğitim Bakanı SV partisinden Inga Marte Thorkildseni de Okulların açık tutulması gerektiğini söylüyorlar. Elbette gereken tüm önlemlerin alınması şartıyla.

Bu arada liselerde hastalığa bağlı devamsızlık konusunda korona uygulamasının devam edilmesi isteniyor. Yani okula hastalık yüzünden gelemeyen lise öğrencilerinin doktor raporu getirmesi konusunda daha esnek davranılması isteniyor.

Aile hayatı

Koronanın yarattığı sorunlardan bir tanesi de, aile hayatında veya diğer sosyal ilişkilerimizde tahammülsüzlük, küçük bir problemi büyütmek, vs olabilir. Buradan dinleyicilerimize, aile içinde yaşanan problemler için “Aile sağlığını koruma“ diye çevirebileceğimiz, “Familievernet” adlı bir kurumun var olduğunu hatırlatmak isterim.

Familievernet, aile yaşamı ve terapisi konusunda kurslar veriyor. Bu kurslar ücretsiz. Kursa katılmak için herhangi bir kişinin, bir doktorun veya sağlık ocağının vs. sizi buraya yollaması gerekmiyor. Kendiniz hiç kimseden bir onay gerekmeden, aile hayatınızı nasıl güzelleştirelebileceğinizi, eşinizle ve çocuklarınızla nasıl daha iyi anlaşabileceğinizi anlatan bu kurslara katılabilirsiniz. Bunun için http://familievernet.no adresine gitmeniz veburadan başvuru yapmanız yeterli.

Aşı

Norveç’in satın almak istediği aşının bu sene sonunda hazır olabileceği belirtiliyor. Öncelikle sağlık sektöründe çalışanlar aşılanacak.

Norveç’in satın almak istediği aşının özellikleri şunlar:

• Bu, Avrupa Birliği’nin almaya karar verdiği aşı. Bu aşının seçilmesinin sebepleri arasında kullanılan teknoloji, aşının üretilme temposu, maliyeti ve üretim kapasitesi var.

• Aşı şu ana kadar hayvanlar üzerinde denenmiş durumda. Aşı, “Adreno virüsü“‘ne dayanıyor. Bu virüs hafif solunum yolu enfeksiyonu verebiliyor.

• Aşının kullanılmaya başlanmadan önce üç aşamadan geçmesi gerekiyor. Üçüncü ve son aşamada aşının çok fazla kişi, 10.000’in üzerinde insanda denenmesi gerekiyor. Deneklerin hangi gruplar arasından seçileceği bilimsel kriterlerle olduğu kadar tesadüfi seçimlerle ‘de yapılıyor.

• Aşının üreticisi “Astra Zeyneca“, ilk aşıların Avrupa’ya 2020 yılı sonunda ulaşabileceğini söylüyor. Aşı, Avrupa Birliği tarafından onaylanınca, Norveç tarafından da otomatik olarak onaylanmış olacak. Norveç’te aşının nasıl dağıtılacağına Halk Sağlık Enstitüsü karar verecek. Zamanla değişik türde aşılar da çıkabilecek. Örneğin bazı aşılar gençlere, bazıları yaşlılara uygulanabilecek.

• Aşının uzun vadedeki yan etkilerini bilmek haliyle zor olacak. Örneğin domuz gribi aşısından sonra bazı kişilerde “Narkolepsi“ görülmüştü. Bunu bilmek elbette güç olacak, ama aşının sık rastlanan yan etkilerini ve bunun çapını bilmiş olacağız.

• Aşının maliyeti henüz belli değil ama aşı üreten şirket, Avrupa Birliği ile “non-profit” yani kar amaçlı olmayan bir anlaşma yapmış durumda. Dolayısıyla fiyatın çok yüksek olmayacağını tahmin edebiliriz. (Kaynak: Aftenposten, 22 Ağustos, sayfa 32)

• 
  

Ülkeye giriş çıkışlar

Finlandiya, Norveç ve Danimarka’ya seyahatleri kısıtlıyor.

Norveç dışişleri Bakanlığı ise, kesinlikle gerekli olmadıkça yurtdışına çıkılmaması gerektiğini söylemeye devam ediyor. Bu 1 Ekim’e kadar geçerli. Hangi ülkelerden Norveç’e gidildiğinde karantinaya girilmesi gerektiği ülkelerin listesine geçtiğimiz hafta, Yunanistan, İngiltere, İrlanda ve Danimarka’nın Kopenhag bölgesi de eklendi.

Türkiye’den Norveç’e dönüşted de on gün karantinada kalmak gerekiyor.

Bu arada koronanın çıktığı yer olan Çin’deki Wuhan kentinde, ki burada 3800 kişi korona‘dan ölmüştü, Mayıs ayından beri hiç bir yeni vaka görülmedi!

Ekonomik sonuçlar

Norveç Ticaret Bakanı, seyahat sektörünün içinde bulunduğumuz durumu “kriz” olarak adlandırmaya bir son vermesini istedi. Hükümetin seyahat ve restorant branşındaki işletmelere yeni bir acil yardım yapmayı planlamadığını, içinde bulunduğumuz durumun artık “yeni normal“ sayılması gerektiğini söyledi.

Oslo’ya gelince: Oslo Belediyesi Maliye Komisyonu’nda, ki ben de burada üyeyim bildiğiniz gibi, 2020 bütçesinde bir takım değişiklikleri karara bağlandı. “Oslo hükümeti” olarak korona salgını için tam 1,9 milyarlık harcama yapıyoruz. Bunun dışında şu anda %10,6 olan işsizliğe çözüm bulmak amacıyla pek çok Paket sunuyoruz.

Bu arada Økokrim, NAV’ın ihbarıyla bir yolsuzluk olayını açığa çıkardı: Korona dolayısıyla devletten çalışanlara maaş ödenmesi konusunda, devlete yalan bilgi vererek 4 milyon kronluk gelir sağlayan bir şirketten çeşitli kişiler yakalandı ve sosyal güvenlik dolandırıcılığı ile yargılanacaklar.

Evet bu akşamki programımızı bitirirken, en son ve güncelleşmiş bilgilerin, internetten halk sağlığı enstitüsü’nun sayfalarından bulunabileceğini hatırlatalım: http://fhi.no. Bu sayfada şu bilgiler var:

• Koronavirüsü hakkında istatistik bilgiler

• Yurtdışına gidiş dönüşlerle ilgili bilgiler

• El temizliği, maske vs konularında bilgiler

• Karantina, mesafe ve izolasyon konusunda bilgiler

Herkese sağlıklı güzel bir hafta diliyorum. Haftaya tekrar buluşmak üzere!

Kaynaklar:

• Aftenposten, 17-23 Ağustos

• FHI https://www.fhi.no/sv/smittsomme-sykdommer/corona/ 

• Byrådets forslag til revidert budsjett 2020: https://www.oslo.kommune.no/politikk/budsjett-regnskap-og-rapportering/budsjett-2020/byradets-forslag-til-revidert-budsjett/